62ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Το γυναικείο βλέμμα και η επιστροφή του μεσαίωνα

Στον απόηχο των #me too κινημάτων κι αφού αρχίζει να διαλύεται ο καπνός των πρώτων εκρηκτικών ημερών σκανδάλων και καταγγελιών, αρχίζει να διαφαίνεται ένα νέο σινεμά που ανατρέπει πότε με σφοδρότητα και πότε με ήπιους αλλά αποφασιστικούς τόνους την κυρίαρχη εικόνα της γυναίκας στον κινηματογράφο. Το φετινό φεστιβάλ δεν θα μπορούσε να ανοίξει με καλύτερο τρόπο από τη σθεναρή κινηματογραφική αντίσταση στην κυρίαρχη μεταπολεμική ιδεολογία που επιδεικνύει η Οντρέ Ντιγουάν στο συγκλονιστικό της, βραβευμένο με τον Χρυσό Λέοντα του Φεστιβάλ Βενετίας, «Γεγονός». Μια ταινία που αφηγείται στιβαρά κάτι παραπάνω από το χρονικό μιας παράνομης άμβλωσης. Μέσα από τον αγώνα της νεαρής φοιτήτριας να «γλυτώσει» από την ανεπιθύμητη μυστική εγκυμοσύνη της, παρακολουθούμε το πορτραίτο μιας γυναικείας γενιάς που αφυπνίζεται, αναζητώντας μέσα από σιωπηλές εξεγέρσεις το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ενάντια σε ένα περίπλοκο νομικό, πολιτικό και κοινωνικό σύστημα ταγμένο στο να δημιουργεί νοικοκυρές «έτοιμες για σπίτι και προκοπή». 

Η Ντιγουάν κρατάει τις απαιτούμενες συναισθηματικές αποστάσεις στην καταγραφή των χαρακτήρων της και των καταστάσεων που αντιμετωπίζει η ηρωίδα της, καταδεικνύοντας με σαφήνεια ότι δεν είναι η εγκυμοσύνη που απαγορεύεται το πρόβλημα της ηρωίδας της αλλά η καταλυτική επίδραση που θα έχει στην επιθυμία της να γίνει υποκείμενο της ζωής της μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο που αρνείται κατηγορηματικά να δεχθεί μια τέτοια μητέρα. Εξ ου και η άμβλωση μοιάζει σαν σκοτεινή αλλά απαραίτητη σανίδα σωτηρίας μέσα σε ένα αποπνικτικό για την ελεύθερη βούληση περιβάλλον. Πόσο επίκαιρο και σήμερα το θέμα. Άλλες συνθήκες, άλλα προβλήματα, ίδια όμως η αντιμετώπιση της γυναίκας. Όσο για αυτούς που εύκολα καταδικάζουν αυτές τις γυναίκες, ας προσπαθήσουν να μπουν στη θέση τους. Ας προσπαθήσουν να κατανοήσουν ένα κόσμο που μέσα σε 60 χρόνια έκανε μια στροφή 360 μοιρών με κατεύθυνση ένα μοντέρνο μεσαίωνα. 

Και ένας μοντέρνος μεσαίωνας δεν μπορεί παρά να έχει και μοντέρνους αγίους. Όπως η Νόρα στο υπόκωφο Γαλλικό κοινωνικό δράμα «Καλή Μητέρα». Ένα πολύ ελπιδοφόρο σκηνοθετικό ντεμπούτο για την Γαλλοτυνήσια σταρ Αφσιά Χερζί που καταπιάνεται με το πορτραίτο μιας φτωχής καθαρίστριας κάπου στα λαϊκά προάστεια της Μασσαλίας. Η Νόρα, πάντα καρτερική και λιγομίλητη, έχει πολλά να αντιμετωπίσει στη μικρή δύσκολή ζωή της. Έχει το μεγάλο γιο της στη φυλακή να περιμένει τη δίκη του για ληστεία, την κόρη της να ψάχνεται για δουλειά, κινδυνεύοντας ανά πάσα στιγμή να καταλήξει στο πεζοδρόμιο, έχοντας μάλιστα κι ένα κοριτσάκι αγνώστου πατρός και το μικρό γιο της να βρίσκεται «χαμένος στο διάστημα». Μόνη της παρηγοριά η φιλότιμη νύφη της και ο καλοκάγαθος έφηβος εγγονός της που περιμένει τον πατέρα του να βγει από τη φυλακή αλλά και η αγαπημένη πολυεθνική ομάδα των συναδέλφων της. Αυτή η Μάνα Κουράγιο δεν το βάζει ποτέ κάτω ακόμη κι αν όλα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Η Νόρα είναι μια γυναικεία φιγούρα που φλέγεται σιωπηρά από αγάπη-ένα υπόδειγμα καλοσύνης και αυτοθυσίας που φθάνει στα άκρα για να κρατήσει την οικογένειά της. Οι συνεχείς κακοτυχίες της μοιάζουν σαν video game με έπαθλο την αγιοσύνη και η Χαλίμα Μπενχαμέντ μας προσφέρει ένα αξέχαστο εικόνισμα σε μια ταινία γλυκόπικρη σαν τη ζωή. 

Συμπληρώνοντας την παραπάνω εικόνα, περνάμε σε ένα παρεμφερές περιβάλλον ανέχειας, βίας και αναλφαβητισμού στο οποίο καλούνται να επιβιώσουν τέσσερα αδέλφια ιταλοαραβικής καταγωγής που ζουν στα λαϊκά προάστια μιας Γαλλικής πόλης με την μητέρα τους που βρίσκεται σε κώμα. Η ταινία του Γιοάν Μανκά «Η Τραβιάτα, τα αδέλφια μου κι εγώ» αφηγείται τη δύσκολη ζωή του μικρού Νουρ που πρέπει να συνδυάσει την εκρηκτική οικογενειακή ζωή του με τρεις μεγαλύτερους αδελφούς, με την αγάπη του για την κλασσική μουσική. Όταν μια καθηγήτρια λυρικής ανακαλύπτει τυχαία το φωνητικό ταλέντο του, οι δυσκολίες της καθημερινότητας αυξάνονται και οι συγκρούσεις ανάμεσα στα τόσο διαφορετικά μεταξύ τους αδέλφια κορυφώνονται. Ο μικρός Νουρ πρέπει να βρει τη λύση της αρμονικής τους συμβίωσης αλλά και να αποφασίσει πως θα βρει τρόπο να ζήσει το όνειρό του. Και είναι το παρατηρητικό βλέμμα της καθηγήτριας του και η αποφασιστικότητα της να τον στηρίξει που οδηγούν τελικά τα βήματά του στη σωστή κατεύθυνση. Γλυκιά, χαμηλόφωνη αλλά παρατηρητική η ταινία του Μανκά υπηρετείται θαυμάσια από το νεαρό καστ και την πάντα υπέροχη Ζουντίτ Σεμλά. Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι η Σεμλά η οποία διατηρεί (;) σχέση με τον Μανκά και μάλιστα έχουν και ένα παιδί μαζί, πήγε στην αστυνομία και τον κατήγγειλε για βίαιη συμπεριφορά λίγο πριν την πολυαναμενόμενη πρεμιέρα της ταινίας το περασμένο καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Καννών. Η ζωή μιμείται την τέχνη και η τέχνη τη ζωή στην εποχή της καταγγελίας…    

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ

Το γεγονός/ L' événement, Γαλλία 2020, 100’  

Σκηνοθεσία Audrey Diwan

Παίζουν: Άναμαρία Βαρτολομέι, Κασέι Μοτέ-Κλέιν, Λουανά Μπαζραμί, Λουίζ Ορί Ντικερό, Λουίζ Σεβιλότ, Πιο Μαρμάι.

Καλή μητέρα/Bonne Mere, Γαλλία 2020, 99’

Σκηνοθεσία Hafsia Herzi

Παίζουν Halima Benhamed, Sabrina Benhamed, Jawed Hannachi Herzi, Mourad Tahar Boussatha, Malik Bouchenaf, Justine Grégory

Η Τραβιάτα, τα αδέρφια μου κι εγώ / Mes frères, et moi, Γαλλία 2021, 108’

Σκηνοθεσία Yohan Manca

Παίζουν Maël Rouin-Berrandou, Judith Chemla, Dali Benssalah, Sofian Khammes, Moncef Farfar, Luc Schwarz, Olivier Loustau, Olga Milshtein, Loretta Fajeau-Leffray