23ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας: Έναρξη και πρώτες εντυπώσεις
Πέρασαν κιόλας οι πρώτες τρεις ημέρες του πιο αγαπημένου κινηματογραφικού θεσμού της πόλης. Τέσσερις αν υπολογίσουμε την τελετή έναρξης που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής την Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου. Μια απλή και διακριτική τελετή, χωρίς μουσικοχορευτικά νούμερα, όπως αστειεύτηκε ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ Λουκάς Κατσίκας καθώς καλωσόριζε τους προσκεκλημένους. Η τελετή ξεκίνησε με μια μικρή ανασκόπηση της χρονιάς που πέρασε, με τις 22ες Νύχτες Πρεμιέρας να σημειώνουν ρεκόρ προσέλευσης, να γράφονται στις Χρυσές Σφαίρες και να γίνονται σημείο αναφοράς στο National Geographic. Ο κ. Κατσίκας αναφέρθηκε, ακόμα, στο Βραβείο EFFE Festival Label, που κατατάσσει το Φεστιβάλ ανάμεσα στα καλύτερα της Ευρώπης. Ειδική αναφορά έγινε στις αφίσες των περσινών Νυχτών Πρεμιέρας, που κέρδισαν τέσσερα βραβεία -τρία στην Ελλάδα και ένα στο εξωτερικό. Ο Βασίλης Μέξης, που τις επιμελήθηκε, δημιούργησε και τη φετινή αφίσα. Και όπως είπε ο κ. Κατσίκας «Αν κάτι πρέπει να κρατήσω από το περσινό Φεστιβάλ, είναι ότι η ταπεινότητα, η αγάπη και η καλοσύνη των συνεργατών μου πέρασαν προς τα έξω και ο κόσμος τους το επέστρεψε. Ένα αξίωμα που είχαμε πει μεταξύ σοβαρού και αστείου πέρσι “ένα Φεστιβάλ με τη μεγαλύτερη αγάπη και τη λιγότερη επιτήδευση” είναι το αξίωμά μας και για φέτος». Να σημειωθεί ότι η τελετή έναρξης πραγματοποιήθηκε φέτος με ταυτόχρονη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα από την κα Θεοδώρα Τσαποΐτη.
Έχουμε μιλήσει για την ταινία έναρξης, το Wonderstruck του Τοντ Χέινς,(βλέπε εδώ ) που διασκευάζει ένα βιβλίο του Μπράιαν Σέλζνικ με ήρωες δύο παιδιά διαφορετικών χρονικών περιόδων των οποίων οι τύχες διασταυρώνονται με συγκινητικό τρόπο. Μια ταινία που πιστεύει στα θαύματα, στην ομορφιά της ζωής και στην απεραντοσύνη της αγάπης που κάνει όλους τους ανθρώπους ικανούς να βρουν τη θέση τους στον κόσμο. Χωρίς να είναι η καλύτερη ταινία του ιδιόρρυθμου δημιουργού, διακρίνεται από έντονο συναισθηματικό βάθος και υψηλή αισθητική.
Το διαγωνιστικό πρόγραμμα ξεκίνησε την Πέμπτη με το Γεωργιανό Η ευτυχισμένη μου οικογένεια των Νάνα και Ζίμον που διηγείται την ιστορία μιας 52χρονης δασκάλας και της πολυμελούς οικογένειάς της. Την επόμενη των γενεθλίων της η ηρωίδα ανακοινώνει σε γονείς, σύζυγο και παιδιά ότι τους παρατάει και πάει να ζήσει μόνη της. Ατομική ελευθερία VS Κοινωνική ένταξη και στη μέση η κάθε είδους αγάπη και οι δεσμοί αίματος που δύσκολα διασπώνται. Χαμηλοί τόνοι και αρκετό χιούμορ σε μια ταινία που το πάει πιο μακριά από τη συνηθισμένη κοινωνική κομεντί και θέτει ερωτήματα που είναι δύσκολο να απαντηθούν μονόπλευρα. Στέρεο σενάριο, καλογραμμένοι χαρακτήρες, εξαιρετική ερμηνεία από την Ία Σουγκλιασβίλι και εντυπωσιακή φωτογραφική απόδοση της υποβόσκουσας μελαγχολίας του περίγυρου.
Το πιο όμορφο νησί της Ισπανίδας Άνα Ασένσιο (από το τμήμα Festival Darlings) ήταν όντως ένα festival darling αφού βραβεύτηκε ως καλύτερη ταινία ενός από τα έγκυρα περιφερειακά φεστιβάλ των ΗΠΑ, το SXSW. Ωστόσο αυτή η ιστορία μιας γυναίκας με τραυματισμένο παρελθόν που έχει εγκαταλείψει τη χώρα της για τη Νέα Υόρκη των ευκαιριών αλλά και των κινδύνων, ούτε δραματουργικό ενδιαφέρον παρουσιάζει-τουλάχιστον στο πρώτο μέρος -ούτε και καμία σεναριακή πρωτοτυπία. Μέχρι να κατέβει η ηρωίδα μας στα έγκατα της πόλης και να αντιμετωπίσει την έσχατη πρόκληση ζωής (δεν θα σας πούμε τι) η αφήγηση σέρνεται στριφογυρίζοντας σε κοινοτοπίες που κάνουν το θεατή να κοιτά συχνά το ρολόι.
Σε άλλες αίθουσες προβλήθηκαν: το κλασσικό φιλμ του Τζον Χιούστον οι Αταίριαστοι που σηματοδότησε την τελευταία κινηματογραφική εμφάνιση των Κλαρκ Γκέιμπλ, Μέριλιν Μονρόε και Μοντγκόμερι Κλιφτ. Η Βραζιλιάνικη ιδιορρυθμία Καλοί τρόποι των Μάρκο Ντούτρα και Ζουλιάνα Ρόχας που παίζει με τα κινηματογραφικά είδη (όχι πάντα με επιτυχία) και το επίσης φευγάτο Tokyo Idols ένα ντοκουμέντο για την τελευταία νεανική Pop τρέλα της Ιαπωνίας, με νεαρά κορίτσια που υποδύονται Pop stars επί σκηνής με ηλικιωμένους θαυμαστές από κάτω να τις σπονσοράρουν. Αυτό!...
2η μέρα με Beach Rats στο διαγωνιστικό. Η δεύτερη ταινία της Ελίζα Χίτμαν, με το βραβείο σκηνοθεσίας του Sundance στις αποσκευές της, έχει τους φανατικούς οπαδούς της αλλά βρήκαμε την αδράνεια και την κενότητα της ζωής των ηρώων της να έχει επηρεάσει υπέρ το δέον την πλοκή σε σημείο πλήξης. Ωστόσο η μαγνητική παρουσία του Χάρις Ντίκινσον, στο ρόλο ενός έφηβου με προβλήματα αποδοχής της σεξουαλικότητας του, σώζει αρκετά την ταινία από την παγίδα του «βάζω δυο τρεις αισθησιακές σκηνές για το gay crowd και καλύπτω τα αφηγηματικά χάσματα». Από τις ταινίες που ακούγονται σε φεστιβάλ και βραβεύσεις και μετά τίποτα… Την παράσταση όμως έκλεψε η sold out Πρεμιέρα του υποβλητικού It, της ταινίας που βαδίζει ολοταχώς προς την κατάκτηση του παγκόσμιου τίτλου της εμπορικότερης ταινίας τρόμου όλων των εποχών. Διασκευή ενός από τα κορυφαία έργα του μετρ Στίβεν Κινγκ, από τον Ισπανό Άντι Μουσκιέτι, συλλαμβάνει ακριβώς την ατμόσφαιρα και την ουσία του συνόλου του έργου του Κινγκ, χωρίς καν να περιλαμβάνει ολόκληρη την πλοκή του-κάτι που θα ακολουθήσει σε δεύτερο μέρος. Ένα Stand by me για τον 21ο αιώνα και μια ταινία τρόμου που σωματοποιεί τους παιδικούς φόβους μέσα από την δαιμονική εικόνα ενός κλόουν και εικονογραφεί την αθωότητα του βλέμματος των παιδικών ψυχών σε αντιπαράθεση με την διαφθορά του κόσμου των ενήλικων.
Στο Μέγαρο Μουσικής, το ντοκιμαντέρ της Βανέσα Ρέντγκρειβ για το τρέχον προσφυγικό ζήτημα Sea Sorrow αποδείχτηκε περισσότερο ένας διαχρονικός προβληματισμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις έννοιες της φυγής και του ασύλου, ξεκινώντας από τις προσωπικές παιδικές εμπειρίες της μεγάλης ηθοποιού στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και φθάνοντας στις σύγχρονες Οδύσσειες στα νερά της Μεσογείου. Όπως είπε η ίδια στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε πριν την προβολή, η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις νομικές δεσμεύσεις των κρατών μελών της από την χάρτα των δικαιωμάτων του Ανθρώπου που άπαντα έχουν υπογράψει, καταπάτησε κάθε έννοια δικαίου και έδωσε μαθήματα απανθρωπιάς σε αντίθεση με τους Έλληνες και την δική τους ανθρωπιστική αντιμετώπιση του θέματος. Πάντα μαχητική παρά τα 80 της χρόνια, δεν χαρίζεται σε κανέναν όταν πρόκειται για ανθρώπινες ζωές και ευρωπαϊκά ιδεώδη που προδίδονται από καιροσκόπους πολιτικούς και ξενόφοβους λαούς.
3η μέρα με το πολυσυζητημένο 120 χτύποι το λεπτό, την ταινία-ποταμό του Ρομπέν Καμπιγιό που βραβεύτηκε με το Grand Prix του Φεστιβάλ Κανών. 120 οι χτύποι της καρδιάς των ακτιβιστών ηρώων του Καμπιγιό αλλά και του ρυθμού που δονεί τα κορμιά τους όταν παραδίδονται στους ήχους της μουσικής στα διαλείμματα που οι ψυχές τους ξαποσταίνουν από τον αγώνα. Η ιστορία του Γαλλικού τμήματος της οργάνωσης Act UP που αγωνίστηκε και συνεχίζει να αγωνίζεται για μια αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του AIDS, από τα 90s που τοποθετείται η ταινία μέχρι σήμερα, δίνει την ευκαιρία στον ευαίσθητο δημιουργό να μιλήσει για τα θεμελιώδη δικαιώματα ζωής και αγάπης όλων των ανθρώπων, να τα βάλει με τις πολυεθνικές του φαρμακευτικού κεφαλαίου και να πλέξει ιστορικά δεδομένα με ένα τρυφερό gay ρομάντζο χωρίς αύριο, σε μια μεγαλειώδη και συγκινητική ταινία που δεν αφορά μόνο το gay κοινό αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα σε κάθε μήκος και πλάτος. Είναι δεδομένο ότι τα βραβεία δεν θα σταματήσουν στις Κάννες για μια από τις καλύτερες ταινίες του 2017.
Και οι όμορφες κινηματογραφικές στιγμές δεν σταματούν αφού με το χαμηλόφωνο κομψοτέχνημα της Ναόκο Ογκικάμι Δεσμοί Στοργής το κοινό καλείται να απολαύσει μια γλυκιά συγκινητική οικογενειακή ιστορία με επίκεντρο ένα 11χρονο κοριτσάκι, την ανεύθυνη μητέρα της που την εγκαταλείπει συχνά και την σύντροφο του νεαρού θείου της που την αγκαλιάζει σαν δικό της παιδί και της δίνει την αγάπη που της λείπει. Λεπτομέρεια: η σύντροφος είναι τρανσέξουαλ, κάτι που ο περίγυρος δεν βλέπει με καλό μάτι δημιουργώντας προβλήματα στην ιδιόρρυθμη αυτή (να την πούμε «επαναστατική») οικογένεια. Η ουσία όμως είναι ότι πρόκειται πράγματι για μια οικογένεια με την παραδοσιακή έννοια, έστω και αν η μητέρα είναι «συνθετική», σε μια ταινία που μεταφέρει την αισθητική των μεγάλων Όζου και Μιζογκούτσι σε μοντέρνο περίβλημα για τον νέο αιώνα. Μοναδική αισθητική και συναισθηματική εμπειρία με το πλέξιμο να αποκτά να κινηματογραφική έννοια σαν σιωπηλό σύμβολο εκδήλωσης αντίδρασης και εκτόνωσης του θυμού κατά της κοινωνικής καταπίεσης.
Η νύχτα όμως θέλει νουάρ και πάθος και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να περάσει από το Κάιρο Εμπιστευτικό, ένα μοντέρνο πολιτικό νουάρ στις όχθες του Νείλου, ένα καυτό αστυνομικό θρίλερ στα χνάρια του σινεμά του Γαβρά που εξελίσσεται τις μέρες της εξέγερσης του 2011. Με ήρωα ένα διεφθαρμένο αστυνομικό (όχι ότι υπάρχουν και καθαροί στην Αίγυπτο της εποχής) που προσπαθεί να διαλευκάνει ένα έγκλημα πάθους στο οποίο είναι αναμεμιγμένος ένας επιφανής πολιτικός παράγοντας, η ταινία του Ταρίκ Σαλέχ ζωγραφίζει μια, μουντή την ημέρα και απειλητική τη νύχτα, εικόνα ενός σύγχρονου Κάιρου που μοιάζει σαν την Καζαμπλάνκα του 40, τηρουμένων των πολιτικών αναλογιών. Ένας κόσμος κολασμένος, ένας ήρωας σκοτεινός και παθιασμένος, μια φαμ φατάλ ντίβα του αμανέ και ένα όργιο χρηματικής διαπλοκής και απάτης μέχρι το κόκκαλο σε μια κοινωνία που σέρνεται στην ανέχεια και την εκμετάλλευση από μια πανίσχυρη άρχουσα τάξη χωρίς φως στην άκρη του τούνελ.
Και το 23ο Φεστιβάλ συνεχίζεται...
Τάσος Ντερτιλής
