Cédric Kahn
Μια από τις πιο γνωστές φυσιογνωμίες του σύγχρονου Γαλλικού κινηματογράφου, σκηνοθέτης, σεναριογράφος και ηθοποιός, ο Σεντρίκ Καν επισκέφθηκε φέτος την Ελλάδα στα πλαίσια του ανοιξιάτικου 24ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, φέρνοντας όχι μια αλλά δύο ταινίες σαν σκηνοθέτης, το «Γύρισμα» (Making of) που ήταν και η ταινία έναρξης και την βραβευμένη «Υπόθεση Γκολντμάν» (Le proces Goldman).
Τον συναντήσαμε στις φιλόξενες εγκαταστάσεις του Γαλλικού Ινστιτούτου και μιλήσαμε για πολλά και διάφορα που θα διαβάσετε παρακάτω στην πολύ ενδιαφέρουσα αυτή συνέντευξη. Προσηνής, ευφυέστατος, γεμάτος ενέργεια και χιούμορ, υπήρξε χειμαρρώδης στον λόγο του. Κάναμε ότι μπορούσαμε για να αιχμαλωτίσουμε αυτή την αξιολάτρευτη προσωπικότητα στα πλαίσια μιας συζήτησης. Κάτι καταφέραμε νομίζω…
Αγαπητέ Σεντρίκ, ο λόγος σε σας!
Ας αρχίσουμε με το πόσο σημαντική χρονιά ήταν για σας το 2023. Κάνατε μια σπουδαία ταινία, την «Υπόθεση Γκολντμάν», που σας έφερε φήμη, άριστες κριτικές, βραβεία και υποψηφιότητες. Και τώρα επιστρέφετε άμεσα με μια νέα ταινία το «Γύρισμα». Αυτή η έκρηξη καλλιτεχνικής ενέργειας είναι ένα είδος αντίδρασης στους περιορισμούς της μακράς περιόδου απραξίας του covid; Ήταν κάτι που έπρεπε να βγάλετε από μέσα σας;
Δεν έκανα απολύτως τίποτε για τρία-τέσσερα χρόνια και είχα μια αδιανόητη ενέργεια που έπρεπε κάπως να ξεσπάσει. Αλλά τώρα νομίζω πως τέλειωσε, δεν έχω προς το παρόν δυνάμεις για κάτι άλλο άμεσα. Είμαι κάπως σαν το χωράφι που το αφήνουμε να γίνει χέρσο προκειμένου να το καλλιεργήσουμε ξανά.
Στιγμιότυπο από το ΓΥΡΙΣΜΑ (MAKING OF)
Στο «Γύρισμα» βρίσκουμε δύο χαρακτήρες σκηνοθετών, τον βετεράνο και τον εκκολαπτόμενο. Είναι και οι δύο μέρος της δικής σας προσωπικότητας; Ποιος σας εκφράζει περισσότερο;
Μα είναι φανταστικό! ‘Εχετε ήδη τις απαντήσεις μέσα στις ερωτήσεις! Με κάνετε να αισθάνομαι πολύ άνετα. Ακριβώς αυτό συνέβη. Χώρισα τον εαυτό μου σε δύο πρόσωπα. Είναι μια συνάντηση ανάμεσα στον άνθρωπο που ήμουν και στον επαγγελματία στον οποίο εξελίχθηκα. Στόχος μου πια είναι να βρω ξανά εκείνον τον νεαρό από τον οποίο ξεκίνησα.
Υπάρχει μια ατάκα στο «Γύρισμα» που λέει ότι το σινεμά είναι ένα σκληρό ναρκωτικό. Τι είδους ναρκωτικό είναι το σινεμά για σας;
Αυτό το λέω με την έννοια ότι είσαι βαθιά εξαρτημένος, δεν μπορείς να το αφήσεις το σινεμά. Ακόμη κι όταν έχεις πάρει την απόφαση να απομακρυνθείς, να σταματήσεις να κάνεις σινεμά, δεν μπορείς να φύγεις, ξαναγυρίζεις. Κι αυτό γιατί είναι ένα ναρκωτικό υπέροχο που σε γεμίζει, σου δίνει δύναμη. Κανένας εξαρτημένος δε μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι καλό το ναρκωτικό του, το σινεμά όμως είναι. Και για να το θέσω πιο σοβαρά, το πάθος είναι το καλύτερο ναρκωτικό στη ζωή. Αυτό έχω πει και στα παιδιά μου, να διαλέξουν ένα επάγγελμα που θα τα γεμίζει πάθος και κάθε μέρα που θα πηγαίνουν στη δουλειά να είναι η καλύτερη μέρα. Αυτό είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να συμβεί σε κάποιον. Νομίζω ότι το πάθος είναι αυτό που μας κάνει πλούσιους στη ζωή. Θα εξακολουθούσα να κάνω σινεμά ακόμη κι αν δεν έβγαζα λεφτά από αυτό!
Μέχρι τώρα έχετε μια λαμπρή καριέρα τόσο ως κινηματογραφιστής όσο και ως ηθοποιός. Πως θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας σαν καλλιτέχνη; Μήπως πολυμήχανο όπως ο Οδυσσέας;
Όταν ήμουν πιτσιρικάς ήθελα να γίνω σκηνοθέτης, είχα εμμονή. Την ίδια εμμονή έχω και σήμερα. Σεναριογράφος έγινα αναγκαστικά προκειμένου να γυρίσω τις ταινίες που ήθελα να γυρίσω. Δεν γράφω ποτέ σενάρια για άλλους παρόλο που μου το έχουν προτείνει πολλές φορές. Ηθοποιός έγινα κατά τύχη! Μου το πρότειναν μια φορά και είπα οκ, μετά μου το πρότειναν ξανά και το έκανα και πήγε έτσι η ιστορία. Ηθοποιός είμαι κυρίως για να διασκεδάζω!
Από την ΥΠΟΘΕΣΗ ΓΚΟΛΝΤΜΑΝ (LE PROCES GOLDMAN)
Παρακολουθώντας την «Υπόθεση Γκολντμάν» έχει κανείς την εντύπωση ότι είναι μια ταινία που θα μπορούσε να είχε γυριστεί τη δεκαετία του 70. Ποια ήταν η σκηνοθετική σας προσέγγιση; Η επιλογή του παραδοσιακού κάδρου ήταν μέρος αυτής της επιλογής;
Ήθελα να θυμίζει πλάνα αρχείου. Ιδανικά να βρίσκεται ανάμεσα σε ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία. Να πω εδώ ότι σύμφωνα με τη Γαλλική νομοθεσία απαγορεύεται η κινηματογράφηση εντός της δικαστικής αίθουσας κατά τη διάρκεια της δίκης οπότε στην ουσία επινόησα εικόνες αρχείου οι οποίες δεν υπάρχουν πουθενά στην πραγματικότητα.
Μπορείτε να μας πείτε δύο λόγια για τη συνεργασία σας με τον θρυλικό μοντέρ Γιαν Ντεντέ;
Χαίρομαι πολύ για τον χαρακτηρισμό θρυλικός και θα του τον μεταφέρω! Πάντα δουλεύω μαζί του, με αυτόν ξεκίνησα μαθητευόμενος πριν από πολλά χρόνια και μετά έγινα βοηθός του και τώρα είμαι ο σκηνοθέτης και είναι ο μοντέρ μου. Πάντως με αντιμετωπίζει ακόμη σαν να ήμουν ο μαθητευόμενός του!!!
Πέρα από τη μεγαλειώδη ερμηνεία του Αριέ Βορταλέρ στο ρόλο του Γκολντμάν, μπορούμε να πούμε ότι ολόκληρο το καστ ήταν εξαιρετικό όπως εξάλλου και στο «Γύρισμα». Θεωρείτε τον εαυτό σας σκηνοθέτη ηθοποιών;
Η αλήθεια είναι ότι έχουν βραβευτεί πολλές φορές οι ηθοποιοί στις ταινίες μου και τους ζηλεύω, αστειεύομαι φυσικά! Πιστεύω ότι διαθέτω το χάρισμα να επιλέγω τον κατάλληλο ηθοποιό για κάθε ρόλο, κάπως όπως οι αλχημιστές κάνουν τα μαγικά τους. Το ελάχιστο που απαιτείται για να γίνει μια σπουδαία ή έστω απλά καλή ταινία είναι να διαθέτει καλούς ηθοποιούς γιατί αυτοί κυρίως έχουν την προσοχή του κοινού. Και για να το πω πιο συγκεκριμένα για να δουλέψεις σωστά με τον ηθοποιό πρέπει να γνωρίζεις πολύ καλά τον χαρακτήρα που θα ερμηνεύσει ούτως ώστε να τον καθοδηγήσεις για να μπορέσει να αποδώσει ολοκληρωμένα την προσωπικότητα του ρόλου που θέλεις να βγει στην οθόνη. Για να το κάνεις αυτό πρέπει να γνωρίζεις την ανθρώπινη φύση γενικά προκειμένου να μπορέσεις κάπως να την αναπαραστήσεις. Κάτι που μου αρέσει να κάνω με τους ανθρώπους που συνεργάζομαι. Να ρωτώ και να μαθαίνω πράγματα για αυτούς και τη ζωή τους.
Η «Υπόθεση Γκολντμάν» σχετίζεται με την τρέχουσα πολιτική κατάσταση και με ποιο τρόπο;
Μου έχουν κάνει συχνά αυτή την ερώτηση σχετικά με τη συγκεκριμένη ταινία. Για να είμαι ειλικρινής όταν ξεκίνησα την ταινία δεν το είχα σκεφτεί έτσι. Θεωρούσα ότι θα αφηγηθώ την ιστορία του Γκολντμάν από τη δεκαετία του 70. Όσο όμως προχωρούσε η ταινία, η άποψη μου άλλαζε και φθάνοντας στη μονταζιέρα συνειδητοποίησα ότι υπάρχει μια σχέση με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ήταν σαν αποκάλυψη για μένα. Και το νεαρό κοινό παθιάστηκε με την ταινία ακριβώς για αυτό το λόγο, γιατί απηχεί το σήμερα. Είναι σαν να ανοίγει ένας διάλογος μεταξύ των σημερινών εξεγέρσεων που απαιτούν την κοινωνική αλλαγή με το παρελθόν της δεκαετίας του 70.
Ο Cedric Kahn στην πρεμιέρα του Festival Γαλλόφωνου Κινηματογράφου
Πως αξιολογείτε την τρέχουσα κατάσταση της Γαλλικής Δημοκρατίας;
Πολύ δύσκολη. Η παραδοσιακή δεξιά έχει συρρικνωθεί αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο για ένα διάλογο των άκρων. Νοιώθω απόγνωση βλέποντας ότι η άκρα δεξιά προχωράει ανεμπόδιστη παντού στον κόσμο. Μια απάντηση για αυτό θα ήταν ο φόβος, αλλά είναι ρεαλιστικός αυτός ο φόβος ή μήπως τροφοδοτείται συνεχώς από τα media;
Νομίζω ότι με καλύψατε πλήρως όσον αφορά την πολιτική οπότε ας γυρίσουμε ξανά στο σινεμά. Πως βλέπετε το μέλλον της κινηματογραφικής εμπειρίας της αίθουσας σε σύγκριση με την παρακολούθηση σε πλατφόρμες; Υπάρχει τρόπος να προστατευθεί η καλλιτεχνική ταυτότητα του κινηματογράφου όπως τον ξέραμε και τον εκτιμήσαμε στο παρελθόν;
Μετά τον covid όλοι θεωρούσαν ότι ο κινηματογράφος ως αίθουσα έχει πεθάνει. Στη Γαλλία όμως επιστρέφουν όλοι στις κινηματογραφικές αίθουσες. Εγώ πιστεύω στην ελευθερία του θεατή να καταναλώνει τις ταινίες με τον τρόπο που εκείνος προτιμά. Σημασία έχει να υπάρχει κοινό που να βλέπει τις ταινίες με όποιο τρόπο επιλέξει. Κάποιοι θέλουν την υψηλή ποιότητα εικόνας και ήχου και το σκοτάδι της αίθουσας, κάποιοι άλλοι ενδιαφέρονται περισσότερο για το σενάριο και την ιστορία. Καθένας επιλέγει τον τρόπο και την ποιότητα θέασης με βάση την ανάγκη του που θέλει να καλύψει με την κάθε ταινία.
Κωμωδία ή Δράμα; Τα καταφέρνετε εξίσου καλά αλλά τι θεωρείτε ότι σας πάει περισσότερο;
Η φυσική μου τάση είναι το δράμα, το όνειρο μου ωστόσο είναι να καταφέρω να είμαι σκηνοθέτης κωμωδιών. Αλλά όπως φαίνεται από τα μέχρι τώρα δείγματα της δουλειάς μου τείνω προς το δράμα. Στη ζωή μου όμως μου αρέσει να γελάω. Στο Making of ο σκηνοθέτης είναι πιο κοντά σε μένα. Έχει χιούμορ αλλά και μελαγχολία.
Είναι ένας σκηνοθέτης που θα ήθελε να κάνει μια ταινία α λα Ken Loach και δεν του προέκυψε τελικά;
Μα ναι! Θέλει να κάνει μια ταινία με αριστερό πολιτικό πρόσημο αλλά αφού ζει και εργάζεται σε ένα καπιταλιστικό σύστημα αναγκάζεται να υπακούσει στους κανόνες του χρήματος, ζώντας μια αντίφαση. Ήθελα λοιπόν να τονίσω αυτό το δίπολο του αριστερού καλλιτέχνη μέσα σε δεξιό οικονομικό περιβάλλον. Αυτό για μένα είναι και δραματικό και κωμικό. Η ατάκα που έκανε το κοινό του φεστιβάλ Βενετίας να γελάσει πολύ είναι όταν η κόρη του σκηνοθέτη του λέει ότι ο κόσμος έχει βαρεθεί όλες αυτές τις γαλλικές ταινίες της κατάθλας!
Τα επόμενα σκηνοθετικά σας σχέδια; Ετοιμάζετε κάτι;
Προς το παρόν αυτή η πληροφορία είναι εμπιστευτική…
Σας ευχαριστούμε πολύ για όλα!
Συνέντευξη: Τάσος Ντερτιλής
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του 24ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου.
Ευχαριστούμε θερμά το Γαλλικό Ινστιτούτο για τη φιλοξενία και ιδιαίτερα την κυρία Ειρήνη Σαρλή για την πολύτιμη διερμηνεία της.
Το Γύρισμα κυκλοφορεί στις αίθουσες στις 8 Αυγούστου από την One from the Heart.
Η Υπόθεση Γκολντμάν κυκλοφορεί από την Weirdwave στις 5 Σεπτεμβρίου.
Η γνώμη μας είναι να μη χάσετε καμία από τις δύο!