Ενθύμιον

Παραγωγή: Ελλάδα 2021 

Διάρκεια: 79 λεπτά 

Είδος: Ντοκιμαντέρ 

* * * ½ 

Σκηνοθεσία: Νίκος Ζιώγας 

ΣΥΝΟΨΗ: Ακούνε άραγε οι νεκροί τα τραγούδια που παίζονται για αυτούς πάνω από τα μνήματα κάθε Δευτέρα του Πάσχα στο Γιρομέρι; Και οι ζωντανοί; Πώς βλέπουν την παράδοση και το ιδιαίτερο αυτό έθιμο; Ποιά η βαθύτερη σχέση τους με την ζωή και τον θάνατο;

Το «Ενθύμιον» ένα λυρικό ντοκιμαντέρ, είναι μια ελεγεία στην Ήπειρο που χάνεται, αλλά και ένας ύμνος στην Ήπειρο που επιβιώνει. Ένα τραγούδι αγάπης για όσους έμειναν κοντά της, για όσους μετανάστευσαν, για τους μουσικούς της και τη μοναδική της φύση. 

Πέρα από την εθνογραφία, πέρα από την καταγραφή, πέρα από την τέχνη, υπάρχει η μνήμη, ατομική και συλλογική. Υπάρχει η νοσταλγία για ένα μνημειακό χωροχρόνο, η θλίψη για το πέρασμα κάθε είδους. Ένα πέρασμα είναι και το νεκροταφείο ενός μικρού απομονωμένου χωριού στη Θεσπρωτία, ένας γνήσιος Ηπειρώτικος Αχέροντας από πέτρα, ανεμοδαρμένος και χιλιοτραγουδισμένος. Αυτό το πέρασμα συλλαμβάνει σε μελαγχολικό ασπρόμαυρο σινεμασκόπ ο φακός του Νίκου Ζιώγα καθώς κινηματογραφεί ένα έθιμο χαμένο στα βάθη της Τουρκοκρατίας. Ένα μελαγχολικό γκρίζο παρόν που αντιπαραβάλλεται με τις πολύχρωμες και πολυπρόσωπες ζωντανές μνήμες του παρελθόντος για να αναδείξει το αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου και την αναγκαιότητα αποδοχής της φθοράς του θανάτου. Είναι απίστευτο το πόση συγκίνηση, πόση ανατριχίλα μπορεί να προκαλέσει ο ήχος του κλαρίνου που αντηχεί σε σκληροτράχηλες βουνοκορφές και λυγίζει σκαμμένα από το χρόνο πρόσωπα. Ζωή και Θάνατος, Εικόνες και Ήχοι, η εθνική μας μνήμη χαϊδεύει σαν πασχαλινό αεράκι τους τάφους των προγόνων και προκαλεί ρίγη συγκίνησης.

Ένα πολύτιμο Ενθύμιον ελληνικότητας. Μη το χάσετε με τίποτε! 

Διανομή: Filmcenter Trianon 

Στις αίθουσες από 14.04.22 

Ακούστε παρακάτω ένα απόσπασμα από το αριστουργηματικό soundtrack του φιλμ

Το memento είναι μέρος της πρωτότυπης μουσικής που συνέθεσε ο Κωσταντής Παπακωνσταντίνου για το ντοκιμαντέρ του Νίκου Ζιώγα

Μουσική: Κωσταντής Παπακωνσταντίνου

Κλαρίνο: Κωσταντής Πιστιόλης

Μίξη: Αστέρης Παρταλιός

Mastering: Κωσταντής Παπακωνσταντίνου

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ

Η ιστορία λέει, πως κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τις ημέρες του Πάσχα, ο τουρκικός στρατός σφάγιασε όλους του άντρες του Γιρομερίου. Οι γυναίκες λοιπόν αποφάσισαν να γιορτάσουν τη μέρα της Λαμπρής στο νεκροταφείο, δίπλα στους άντρες τους, με όργανα και φαγητό.

Η ταινία παρατηρεί τη καθημερινότητα του χωριού τις ημέρες του Πάσχα, όπως και το έθιμο της Δευτέρας του Πάσχα, όπου οι κάτοικοι του χωριού συγκεντρώνονται στο νεκροταφείο της Αγίας Σωτήρας και με μια τοπική ορχήστρα παίζουν το αγαπημένο τραγούδι του νεκρού, όσο αυτός βρισκόταν στη ζωή. Αναμνήσεις, νοσταλγία, λύπη, χαρά, γέλιο, κλάμα. Μοιρολόγια για τη ξενιτιά και τον απρόσμενο θάνατο, πρωτοστατούν στις παραγγελιές. "Εγώ στον παππού μου παίζω τον σκάρο" , " στην μητέρα μου άρεσε η Μαριόλα". Στον λυγμό του κλαρίνου σπάει και ο πιο σκληρός. "Εγώ δεν πηγαίνω, δεν το αντέχω, με παίρνουνε τα κλάματα".

Η ηπειρώτικη μουσική, το τοπίο της Ηπείρου, η φύση του εθίμου και οι εικόνες που είδα, με έκαναν να το σκέφτομαι τα τελευταία 6 χρόνια. Ήθελα να το κινηματογραφήσω και να αποτυπώσω αυτό τον ξεχωριστό τρόπο με τον οποίο τιμάται η μνήμη. Μια συνεχόμενη εσωτερική άρνηση ωστόσο με οδηγούσε στο να το αναβάλλω συνεχώς. Ίσως ο φόβος μου απέναντι στο θάνατο. Μεγαλώνοντας μεγαλώνουν και οι φόβοι μας. Ίσως η ηπειρώτικη καταγωγή της οικογένειας μου, οι ιστορίες που είχα ακούσει, τα ακούσματα και οι ασπρόμαυρες παλιές φωτογραφίες που είχα δει όλα τα προηγούμενα χρόνια, με είχαν προετοιμάσει για να βρεθώ εκεί και να κινηματογραφήσω αυτό το ιδιαίτερο έθιμο.

Μια εθνογραφική και όχι μόνο αποτύπωση.

Με το αρχειακό υλικό που καταφέραμε να βρούμε, του φωτογράφου Κώστα Μπαλάφα και του Μενέλαου Μελετζή, καταφέραμε να είναι εμφανής η αντίθεση του τότε με το τώρα. Η μουσική μας ξεναγεί σε συναισθηματικά μονοπάτια ανάμεσα στα βουνά της ηπείρου. Μια νοσταλγική διαδρομή, από το χρώμα στο ασπρόμαυρο.

Η Ηπειρώτικη παράδοση είναι χτισμένη πάνω στον άνθρωπο, τη φύση και τη μουσική, οδηγώντας τον καθένα μας σε προσωπικά συμπεράσματα για το τι αξίζει να αλλάζει και τι αξίζει να παραμένει ίδιο. Επιθυμία μου είναι η ταινία, να προβληματίσει, να θυμίσει, και μέσα στην ασταμάτητη ψηφιοποίηση της σύγχρονης ζωής να κρατήσει ζωντανή την αναλογική μνήμη της ελληνικής επαρχίας, των εθίμων και της παράδοσης. Ένα ᾿Ενθύμιον ζωής. 

Ο Νίκος Ζιώγας ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Εργάζεται ως κινηματογραφιστής σε διάφορα ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές σειρές από το 2008. Έχει πάρει μέρος σε διάφορα πρότζεκτ με θέματα όπως το προσφυγικό, την μετανάστευση, την πολιτική επικαιρότητα και τον πολιτισμό. Έκανε το ντεμπούτο του ως σκηνοθέτης με το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ Άνοιξη ("SPRING", 10´, 2018), το οποίο έκανε πρεμιέρα στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και προβλήθηκε σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Aus Der Nacht Heraus στο Βερολίνο. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του με τίτλο ᾿Ενθύμιον / Memento, ολοκληρώθηκε το 2021 κάνοντας πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης όπου απέσπασε το βραβείο του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου για ντοκιμαντέρ πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη.