Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου: Κύκλος συζητήσεων Η θαυμάσια επιμονή

Σε διάλογο με τις ιδέες που διαμορφώνουν τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και αναδεικνύονται μέσα από το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, ξεκινά ο φετινός κύκλος δημόσιων συζητήσεων στην Πειραιώς 260. 

Σε επιμέλεια του Δημήτρη Παπανικολάου, ο Κύκλος θα πραγματοποιηθεί για τέσσερις ημέρες (1, 15, 19, 29 Ιουνίου) στην ΠΕΙΡΑΙΩΣ 260 και τοποθετεί στο κέντρο του την έννοια της Επιμονής. Με ομιλητές από τον χώρο της τέχνης, του βιβλίου, της δημοσιογραφίας και της πανεπιστημιακής κοινότητας, οι φετινές συζητήσεις, πραγματεύονται την ατομική και συλλογική επιμονή, που ξεδιπλώνεται απέναντι σε ηγεμονικούς λόγους, κοινωνικοοικονομικές κρίσεις και οικολογικές καταστροφές. 

Η επιμονή ως απελευθερωτικός και κριτικός λόγος

Η έννοια της επιμονής δεν ταυτίζεται με την ανθεκτικότητα. Η επιμονή δεν είναι απλώς προσαρμογή στις συνθήκες, αλλά μια διαρκής πράξη δημιουργίας και υπέρβασης. Η επιμονή συνιστά, λοιπόν, μια πράξη ποιητικής, μια δραματουργία χωρίς προκαθορισμένο τέλος αλλά με πρόταση, ένα ανοιχτό πεδίο δυνατοτήτων.   

Αναγνωρίζουμε ότι η επιμονή έχει διττή σημασία. Χαρακτηρίζει, για παράδειγμα, τις κοινότητες που επιμένουν να προειδοποιούν για την καταστροφή του πλανήτη ή να προτείνουν καινούριες εναλλακτικές μορφές οικολογικής συνύπαρξης. Ταυτόχρονα, όμως, μπορεί να περιγράψει και την αντιδραστική εμμονή όσων αρνούνται την κλιματική αλλαγή. Η επιμονή εμπνέει το φεμινιστικό κίνημα και τα κινήματα δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα όμως εξηγεί και τη δυναμική επιστροφή μιας αντιδραστικής ατζέντας που στοχεύει να περιορίσει δικαιώματα και δυνατότητες παρέμβασης επικαλούμενη τον φόβο και τη μισαλλοδοξία.   

Ο κύκλος συζητήσεων παίρνει θέση, προσπαθώντας να ιχνηλατήσει τις θετικές πλευρές της επιμονής ως απελευθερωτικού και κριτικού λόγου. Χωρίς να ξεχνάμε το αντίθετό της, η «θαυμάσια επιμονή» είναι, για μας, ένας τρόπος να κατανοήσουμε νέες μορφές συλλογικότητας και αντίστασης που καταφάσκουν στη ζωή και την πολυμορφία της. 

Ας μιλήσουμε για τις ζωές που προσπαθούν να αρθρώσουν λόγο και απαιτούν να τις αντιμετωπίζουν με αξία. Ας μιλήσουμε για το σώμα που δουλεύει χρόνια για να μπορεί να μεταμορφώσει την εμπειρία του σε χορογραφία, για το αρχείο που αφηγείται μια «άλλη» ιστορία, για τη βιογραφία και την αυτοβιογραφία, για τους καλλιτέχνες και τους πολιτιστικούς φορείς που αντιστέκονται στην κυρίαρχη λογική της ομοιομορφίας. Ας μιλήσουμε για τη Γη που επιμένει να διορθώνει την ανθρώπινη υπερβολή, για τον γήινο χρόνο που διαρκώς μας θυμίζει ότι υπερβαίνει την εποχή του ανθρώπου, την ανθρωπόκαινο. Ας μιλήσουμε για την κατοικία και το δικαίωμα σε αυτήν, για τους ανθρώπους που επιμένουν να γυρίζουν ακόμα και σε ένα ερειπωμένο σπίτι, που επιμένουν να ξαναφτιάχνουν. Για την έλλογη διαχείριση των φυσικών πόρων. Για τη συνύπαρξη και τη συμβιωτικότητα. Για την καθημερινότητα και τις μικρές, επίμονες συνήθειες που την ορίζουν.  

Ας μιλήσουμε, επίσης, για τη ιστορία του ίδιου του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, ενός θεσμού που συμπληρώνει φέτος εβδομήντα χρόνια ζωής, επιμένοντας να θυμάται το παρελθόν και να αναζητά νέους δρόμους έκφρασης, μέσα από πολλαπλές διαδρομές αναβίωσης και επιβίωσης.  

Η επιμονή είναι και μια σύνδεση με το παρελθόν, όχι αποσπασματική, αλλά μια σύνδεση που φτιάχνει δίκτυα, ανιχνεύει τη γραμμή ένωσης του παρελθόντος με το σήμερα, που φτιάχνει μια γενεαλογία. 

Τι είναι αυτό που κάνει λοιπόν, σε μια εποχή που καθόλου δεν υποστηρίζει μια τέτοια εξέλιξη, την επιμονή να αποκτά ηθική, αισθητική, και εντέλει πολιτική σημασία; Αυτή είναι η πρώτη ερώτηση που θα θέσουμε με αυτές τις συζητήσεις, με στόχο τον διάλογο ανάμεσα σε δημιουργούς που συμμετέχουν στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, και συγγραφείς, επιστήμονες και ανθρώπους γνωστούς για τις παρεμβάσεις τους στη δημόσια σφαίρα.  

Αναλυτικά το πρόγραμμα 

Ποιητική / Επιμονή (1/6) 

Πειραιώς 26 (Ε), στις 19:00 

Στην πρώτη συνάντηση του κύκλου, συζητάμε για την επιμονή ως βασικό χαρακτηριστικό της δημιουργίας μιας γλώσσας, ενός ύφους, μιας καλλιτεχνικής, κοινωνικής, κριτικής ή/και πολιτικής παρέμβασης. Μια «θαυμάσια επιμονή» χαρακτηρίζει την μετάφραση, τη σκηνοθεσία, τη μουσική γλώσσα, τον χορό, τη διαμόρφωση ενός σώματος που μπορεί να εκφραστεί στη σκηνή. Μια θαυμάσια επιμονή απαιτείται για να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο επαφής και επικοινωνίας, ιδιαίτερα όταν αυτό αντιμετωπίζει σωματικά ή κοινωνικά εμπόδια, όταν υπονομεύεται ή απαγορεύεται. Θαυμάσια είναι, επίσης, υπ’ αυτή την άποψη, η επιμονή μας σε λογικές φροντίδας και αλληλοβοήθειας, συνάθροισης, συμμετοχής, συνέλευσης, που ίσως φαντάζουν σε μια «διαδικτυακή» εποχή παρωχημένες. Όπως είναι και η επιμονή μας με το τυπωμένο χαρτί, τα περιοδικά, τις καλλιτεχνικές ομάδες, τα μανιφέστα, τις συλλογικότητες.  

Συνομιλούν: 

Σοφία Εξάρχου, σκηνοθέτρια 

Λένια Ζαφειροπούλου, ποιήτρια και λυρική τραγουδίστρια 

Ξένια Ντάνια, ηθοποιός 

Εύα Πλιάκου, επιμελήτρια εκδόσεων, συνεκδότρια του περιοδικού Βλάβη 

Ανδρέας Χατζηδάκης, καθηγητής μάρκετινγκ και καταναλωτικής κουλτούρας, Royal Holloway, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, μέλος του Care Collective. 

Francesca Zaccone, μεταφράστρια και ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο της Ρώμης Sapienza 

Σώμα, βίος, βιογραφία (15/6) 

Πειραιώς 26 (Ε), στις 19:00 

Στη δεύτερη συνάντηση του κύκλου η έμφαση δίνεται στο τρίπτυχο σώμα/βίος/βιογραφία. Στο κέντρο των πολιτικών της ζωής που η σύγχρονη θεωρία ονομάζει «βιοπολιτικές», το σώμα είναι σήμερα πεδίο αναπαραγωγής (και εξέλιξης των τεχνικών) της εξουσίας, όσο, ταυτόχρονα, γίνεται συχνά και το εργαστήριο οργάνωσης μορφών αντίδρασης και αντίστασης. Ίσως γι αυτό τον λόγο, τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια επανερχόμαστε στην προτροπή της βιογραφίας και της αυτοβιογραφίας – στη λογοτεχνία αλλά και πέρα απ’ αυτήν. Εκφράζει μάλλον αυτή η γενικότερη επιστροφή στη βιο-γραφή, μια μορφή επιμονής να συλλογιστούμε όχι μόνο ποιες ζωές «μετράνε», αλλά και πώς άλλες ζωές καταδικάζονται, αποκλείονται και περιθωριοποιούνται.  

Συνομιλούν: 

Πατρίσια Απέργη, χορογράφος 

Αμαλία Αρσένη, ηθοποιός, διδακτόρισσα νεοελληνικής φιλολογίας ΕΚΠΑ 

Έφη Γιαννοπούλου, μεταφράστρια και κριτικός λογοτεχνίας  

Αμαλία Μουχταρίδης, τραγουδοποιός 

Ορέστης Τζιρτζιλάκης, ερευνητής πολιτισμικών σπουδών, πανεπιστήμιο Οξφόρδης 

Μάριος Χατζηπροκοπίου, ποιητής, μεταφραστής, ερευνητής,, πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 

Μετά τον άνθρωπο: Η γη στην εποχή της τεχνο-κρατορίας (19/6) 

Πειραιώς 26 (Β), στις 19:00 

Πόσο θα επιμένει η γη να διορθώνει την ανθρώπινη υπερβολή; Πόσο φτάνουμε στα όρια τον πλανήτη – ιδίως τα τελευταία χρόνια με την έκρηξη των νέων επικοινωνιών και της ΑΙ ; Ποιες εικόνες μέλλοντος φέρνουμε σήμερα στο νου μας, ιδιαίτερα σχετικά με τον πλανήτη μας, την (μετ)εξέλιξη του ανθρώπινου, και τις εικόνες κυριαρχίας ή/και του τέλους του κόσμου όπως τον ξέραμε; Κάνουμε αυτή τη συζήτηση σε μια εποχή όπου αυτό που κάποτε έμοιαζε επιστημονική φαντασία, αρθρώνεται πλέον ως ενδεχόμενο από την επιστημονική ανάλυση, αλλά και από τα κοινωνικά κινήματα που καλούν σε αφύπνιση. 

Συνομιλούν 

Σπύρος Αγγελόπουλος, σκηνοθέτης  

Στάθης Αραποστάθης, καθηγητής Ιστορίας της επιστήμης και της τεχνολογίας, ΕΚΠΑ 

Ιωάννα Μπουραζοπούλου, συγγραφέας 

Αλέξανδρος Παπαγεωργίου, κριτικός κινηματογράφου 

Γιάννης-Ορέστης Παπαδημητρίου, δημοσιογράφος  

Άννα Τζάκου, περφόρμερ, σκηνοθέτρια (ομάδα Geopoetics), θεωρητικός της περφόρμανς 

Πολιτικές της μνήμης και του πένθους (29/6) 

Πειραιώς 26 (Β), στις 19:00 

Τις ίδιες μέρες που στην Επίδαυρο θα παρουσιάζεται η Αντιγόνη (σκην. Ούλριχ Ράσε), ο κύκλος της Θαυμάσιας Επιμονής θα κλείσει με μια συζήτηση για τις πολιτικές διαδικασίες που διανοίγουν, σε μακρό χρόνο, οι πολιτικές της μνήμης και του πένθους. Το πένθος και η αξίωση της μνήμης δεν συνδέονται μόνο με συναίσθημα, κάποτε υπερβολή, πόνο και έκρηξη. Έχουν επιμονή, εγρήγορση, παράλογο θάρρος, ευρηματικότητα, μέθοδο και αλληλεγγύη. Το πένθος δεν ανήκει μόνο στο θυμικό× το πένθος είναι αίτημα. Και η μνήμη δεν είναι μόνο νοητική διεργασία× είναι διαρκής, συχνά επίπονη, και σίγουρα δημιουργική και συμμετοχική, διαδικασία. Επανέρχεται αυτή η συζήτηση σήμερα με πιο έντονα χαρακτηριστικά, ίσως και γιατί βλέπουμε να υπονομεύονται οι κατακτήσεις πολλών από τα κινήματα που στηρίχθηκαν στο πένθος και το αίτημα για μνήμη. Αλλά και παράλληλα, όσο παρακολουθούμε νέες μορφές διεκδίκησης με βάση τη μνήμη και το πένθος να αναπτύσσονται επίμονα και διαρκώς. 

Συνομιλούν 

Αθηνά Αθανασίου, καθηγήτρια κοινωνικής ανθρωπολογίας, πολιτισμικής θεωρίας και σπουδών φύλου, Πάντειο πανεπιστήμιο 

Ειρήνη Αμπουμόγλι, ηθοποιός, ερευνήτρια κοινωνιολόγος, πανεπιστήμιο Κρήτης 

Δήμητρα Ανδρίτσου, ερευνήτρια, μέλος των Forensis/Forensic Architecture Initiative Athens (FAIA) 

Μπίλη Μητσικάκος, φιλόλογος, ερευνητής, πανεπιστήμιο της Οξφόρδης 

Βίβιαν Στεργίου, συγγραφέας 

Έλενα Τζελέπη, αν. καθηγήτρια φιλοσοφία, πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, επιστημονικά υπεύθυνη του ερευνητικού προγράμματος «Αντιγόνες» 

ΙΝΦΟ

Πειραιώς 260 (ΧΩΡΟΣ Ε) 

01/06/2025 στις 19:00 

15/06/2025 στις 19:00 

Πειραιώς 260 (ΧΩΡΟΣ Β) 

19/06/2025 στις 19:00 

29/06/2025 στις 19:00