Θανάσης Σταυρόπουλος
Κάντω Τζαβέλλα, ένα κοινωνικό θρίλερ στα «μετόπισθεν» της Ελληνικής Εθνεγερσίας. Το Δάκρυ της Παναγίας, η θεϊκή παρηγοριά μπροστά στην Μικρασιατική Καταστροφή. Και τώρα Άγιος Νεκτάριος, ο βίος και η πολιτεία ενός αποδεδειγμένα Άγιου Ανθρώπου. Τρία ομολογουμένως συναρπαστικά θεατρικά έργα πάνω στις ιδέες της παράδοσης και της πίστης. Τρία θεατρικά έργα καθόλου δογματικά που μας συστήνουν έναν «ένθεο» αφηγητή που συνδυάζει το σπουδαίο συγγραφικό ταλέντο του με πνεύμα ερευνητικό και αγάπη για τον άνθρωπο.
Κυρίες και Κύριοι, λίγο πριν την ήδη sold out πρεμιέρα του Αγίου Νεκταρίου στο Θέατρο Αλκμήνη, ο συγγραφέας Θανάσης Σταυρόπουλος μας μιλά με παρρησία για όλα.
Μετά από μια πολύχρονη συγγραφική καριέρα βρισκόμαστε σήμερα με τον Άγιο Νεκτάριο, στο δεύτερο στη σειρά θεατρικό έργο σας με θρησκευτικό περιεχόμενο, μετά το Δάκρυ της Παναγίας. Από που πηγάζει αυτή η στροφή στη θεματολογία;
Η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες φορές οι καταστάσεις μας ακολουθούν. Ειλικρινά δεν είχα, ούτε καν, την ελάχιστη αφορμή πρωτύτερα για να ασχοληθώ με αυτού του είδους τη θεματολογία. Όλο μου το μέχρι τώρα συγγραφικό έργο εδράζετο στην κωμωδία και στο αστικό δράμα. Υπήρξε όμως μία αφορμή να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο είδος. Πριν λίγα χρόνια μου ζήτησε ο Μενέλαος Τζαβέλας, αν κι εφόσον ήθελα, να γράψω κάτι για τη Σμύρνη, ένεκα των 100 χρόνων από την Καταστροφή της. Στην αρχή ήμουν αρνητικός για τον λόγο, όπως του είπα με πολύ χιούμορ, ότι μετά τη Μιμή Ντενίση εγώ δεν μπορώ να γράψω κάτι περισσότερο. Πιθανόν το θέμα «Σμύρνη» να έχει κλείσει συγγραφικά για όλους μας. Ωστόσο μετά από κάποιες συζητήσεις, κι εφόσον το σκέφτηκα καλύτερα, του υπέδειξα έναν άλλον τρόπο προσέγγισης του θέματος. Αυτόν της παρουσίας της Παναγίας την ώρα των γεγονότων της Σμύρνης. Από αυτό το συγκεκριμένο έργο, το «ΔΑΚΡΥ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ – ΕΝΑΣ ΥΜΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ» προκύπτει και η αρχή τής συγκεκριμένης θεματολογίας για εμένα.
Με δεδομένο ότι ο Άγιος Νεκτάριος ως ιστορική φυσιογνωμία δεν είναι άγνωστος στην εγχώρια τέχνη και μάλιστα είναι πρόσφατη η επιτυχία της σχετικής ταινίας με τον Άρη Σερβετάλη, τι καινούργιο φέρνει το έργο σας σε αυτά που γνωρίζουμε;
Το θεατρικό αυτό κείμενο κάνει μία ευρύτερη και βαθύτερη αναφορά στη ζωή του Αγίου. Μέσα από τον λόγο του έργου παρελαύνει όλη του η πορεία μέχρι την κοίμησή του. Κυρίως όμως επικεντρώνεται στο ήθος του και την υπομονή που επέδειξε στις δύσκολες για αυτόν καταστάσεις που βίωσε.
Ο Άγιος Νεκτάριος υπήρξε και παραμένει ο αγαπημένος άγιος εκατομμυρίων Ελλήνων, άσχετα με το βαθμό στον οποίο εξασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Εσείς πως τον προσεγγίζετε στη σκηνή;
Τυγχάνει και για εμένα ο Άγιος Νεκτάριος να είναι, με έναν στα αλήθεια ιδιαίτερο τρόπο, εξαιρετικά παρόντας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μου. Πολύ αγαπημένα μου πρόσωπα (τρία μου πρώτα ξαδέλφια) αλλά και ο γιός της αδελφής μου έχουν γεννηθεί ανήμερα της εορτής του. Υπάρχει δε και ναΐδριο (ξωκλήσι), στην όμορφη Δίβρη (Λάμπεια) Ηλείας από όπου έλκω την καταγωγή μου από την πλευρά της μητέρας μου, αφιερωμένο στη χάρη του και με κτήτορα τον έναν εξάδελφό μου. Έτσι λοιπόν ως πρόσωπο οικείο σε εμένα, μου είναι αρκετά αγαπητός, ωσάν κάποιος που γνωρίζω από παλιά, καθώς έχει υπάρξει συνεχώς στη ζωή μου με την παρουσία του.
Ο Κωνσταντίνος Νιάρχος στον ρόλο του Αγίου Νεκταρίου.
Βλέποντας τη δημοφιλία ταινιών και σειρών με θρησκευτικό περιεχόμενο, πιστεύετε ότι υπάρχει ένα νέο καλλιτεχνικό ρεύμα του οποίου είστε μέρος;
Δεν νομίζω ότι ένας καλλιτέχνης, από όποιο σημείο κι αν υπηρετεί την τέχνη του, θα πρέπει να εντάσσεται σε συγκεκριμένες φόρμες. Ωστόσο είναι αλήθεια ότι πολλές φορές το ρεύμα της εποχής μάς οδηγεί σε δρόμους που κυρίως προτείνονται από τα σημεία των καιρών και όχι από μία ευρύτερη ανάγκη. Κατά συνέπεια, όχι δεν αισθάνομαι μέρος κανενός ρεύματος. Θεωρώ και θα ήθελα να παραμείνω επαγγελματίας στο κομμάτι της συγγραφής. Αν ένα project το θεωρήσω ενδιαφέρον, τότε με μεγάλη μου χαρά θα το υποστηρίξω.
Αυτή η ενίσχυση του θρησκευτικού συναισθήματος συχνά συνοδεύεται από ακροδεξιές πολιτικές εκδηλώσεις. Θεωρείτε ότι καταλύεται έτσι η ρήση του Χριστού «Τα του Καίσαρος των Καίσαρι…»?
Πάντα θα υπάρχουν πολιτικές τάσεις, ιδεολογίες και κυρίως οι άνθρωποι πίσω από αυτές που θα προσεταιρισθούν και θα προσπαθήσουν να προσεγγίσουν ιδέες ή κινήματα, φιλοσοφίες ή θρησκευτικά δόγματα και θρησκείες προς ίδιον όφελος. Είναι άλλωστε γνωστό ότι, όπως πολύ σοφά λέγεται, τα μεγαλύτερα εγκλήματα γίνονταν, γίνονται και πολύ φοβάμαι ότι θα εξακολουθήσουν να συμβαίνουν και στο μέλλον, στο όνομα του Χριστού, αλλά και του οποιουδήποτε άλλου θρησκευτικού ηγέτη, όπως και στο όνομα της Δημοκρατίας.
Σε ένα κοσμικό ανεξίθρησκο ευρωπαϊκό κράτος όπως η Ελλάδα, η Ορθόδοξη Εκκλησία πρέπει να έχει λόγο στα πολιτικά πράγματα; Γενικότερα, σε οποιοδήποτε κράτος μπορεί να έχει εξουσιαστικό λόγο το όποιο δόγμα ή θρήσκευμα;
Η κάθε «εξουσία» θα πρέπει να έχει διακριτό ρόλο στην κοινωνία. Είμαστε όλοι εμείς όμως που επιτρέπουμε ή όχι, σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι της Εκκλησίας να επεμβαίνει, όπως άλλωστε γίνεται και με όλες τις υπόλοιπες εξουσίες. Είμαστε εμείς που δίνουμε τηλεθεάσεις απίστευτες σε εκπομπές που δεν αποτελούν, είναι αλήθεια, πρότυπο ήθους. Είναι η ανάγκη η δική μας να «ταμπουρωνόμαστε» πίσω από φωνές που προσπαθούν να επιβληθούν. Όσο τώρα για τα εκκλησιαστικά θέματα που πολλοί υποστηρίζουν ότι ένας διαχωρισμός Κράτους-Εκκλησίας θα διευκόλυνε κατά πολύ τα πράγματα, ένα γεγονός που δε με βρίσκει καθόλου αντίθετο, θα ήθελα να επισημάνω ότι στις περισσότερες, αν όχι σε όλες, τις ευρωπαϊκές χώρες έχει υπάρξει αυτός ο διαχωρισμός. Ας μου πει λοιπόν κάποιος αν η Καθολική Εκκλησία δεν έχει υπάρξει ρυθμιστής σε πολλά πολιτικά γεγονότα των δύο τελευταίων αιώνων στην Ευρώπη ή αλλού.
Θα γράφατε ένα έργο με ήρωα τον αυτοκράτορα Ιουλιανό τον λεγόμενο Παραβάτη;
Ενδιαφέρουσα προσωπικότητα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ο μέγιστος Νίκος Καζαντζάκης, άλλωστε έχει ήδη συγγράψει θεατρικό έργο για τον συγκεκριμένο χαρακτήρα. Θα ήταν όντως ενδιαφέρον για εμένα να σταθώ απέναντι στον τεράστιο του Καζαντζάκη λόγο.
Πιστεύετε ότι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί γνωρίζουν επαρκώς την Ορθοδοξία;
Έχουμε μία μερική άποψη περί Ορθοδοξίας, όπως και σε πάρα πολλά άλλα πράγματα. Θα τολμήσω να πω ότι καταναλωνόμαστε σε κάποια μέρη αυτής, αλλά όχι στον πυρήνα της. Που αν και μας είναι γνωστότατος τον ξεχνάμε διαρκώς. Ο λόγος του Ιησού, στον οποίο θα βασιστεί και η μετέπειτα θρησκεία και το δόγμα, είναι ένας και μοναδικός, το «Αγαπάτε αλλήλους». Συνεχώς όμως είναι απόντας ο λόγος Του από την καθημερινότητά μας. Δυστυχώς.
Η πάντοτε ζητούμενη «επιστροφή στις ρίζες» μπορεί σήμερα στον 21ο αιώνα να γίνεται άκριτα και άνευ όρων;
Τι θα πει άραγε επιστροφή στις ρίζες; Προσωπικά δεν μπορώ να κατανοήσω αυτόν τον ορισμό. Οι ρίζες είναι πάντοτε «παρούσες» στις ζωές μας. Βρίσκονται όπου και να πηγαίνουμε. Μας ακολουθούν ή καλύτερα εμείς είμαστε διαρκώς συνδεδεμένοι με αυτές. Αν όχι, σημαίνει τότε ότι οι «ρίζες» είναι νεκρές και μη απαραίτητες. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις που έθιμα και ήθη έχουν πια παρέλθει, έχουν ξεχαστεί και ως μη αναγκαία δεν έχουν παρουσία στο σήμερα. Άρα η οποιαδήποτε αναβίωσή τους είναι εκ των προτέρων άνευ ουσίας. Θεσμοί όπως η προίκα, η κάλυψη επιφανειών που αντανακλούν (καθρέφτες, τηλεοράσεις, γυάλινες επιφάνειες κ.α.) κατά τη διάρκεια του πένθους, οι άνευ προειδοποίησης επισκέψεις σε εορτάζοντες, και «ων ουκ εκ έστιν αριθμός» άλλων έχουν μπει στην αχρηστία. Δεν υπάρχει λοιπόν λόγος αναβίωσης. Τώρα αν μιλάμε για πράγματα και περιπτώσεις που είναι ακόμα ζωντανά στο κύτταρό μας, τότε μάλλον είναι περισσότερο υπενθύμιση παρά επιστροφή. Ό,τι είναι «ζωντανό» βλασταίνει.
Τι είναι αυτό, κατά τη γνώμη σας, που ξεχωρίζει την Ορθοδοξία από όλα τα άλλα χριστιανικά δόγματα;
Χωρίς να είμαι ειδικός και ούτε γνώστης περί των θεολογικών θα έλεγα ότι υπάρχει μία «γλυκύτητα» σε πολλά σημεία της Ορθόδοξης πίστης. Το σημαντικό όμως πρέπει να είναι ένας διαχωρισμός από τον κόσμο μεταξύ πίστης και ιερατείου. Δεν είναι υπεύθυνη η πίστη μας σε κάτι που προκύπτει από χειρισμούς ανθρώπων. Φωτεινό παράδειγμα ο Άγιος Νεκτάριος. Υπέστη διωγμούς από τους ίδιους ανθρώπους όπως ήταν και ο ίδιος. Από ανώτερους και ανώτατους κληρικούς. Ποτέ από τον λαό. Δεν έπαψε όμως να παραμένει ακλόνητος στα πιστεύω του και στις αρχές του, ακόμα κι όταν ερχόταν σε σύγκρουση με τους ανθρώπους που πρέσβευαν τα ίδια πράγματα, σε θεωρητική όμως βάση, με τον ίδιον.
Θα μπορέσει ποτέ να συνυπάρξει πραγματικά η αρχαιοελληνική γραμματεία με το χριστιανικό δόγμα;
Μα σε πάρα πολλά σημεία ταυτίζεται. Άλλωστε οι προχριστιανικοί φιλόσοφοι θεωρούνται προχριστιανικοί άγιοι κατά κάποιον τρόπο. Και για αυτόν το λόγο σε μονές όπως είναι στη Μόνη Φιλανθρωπηνών στο νησί των Ιωαννίνων, στη Μονή Ιβήρων, στη Μονή Μεγίστης Λαύρας και στη Μονή Βατοπεδίου, όπως επίσης, στον νομό Κοζάνης που συναντάμε δύο ιερούς ναούς, της Αγίας Παρασκευής και του Προφήτη Ηλία στη Σιάτιστα, υπάρχουν αγιογραφίες με αρχαίους σοφούς. Το αυτό και στα Μετέωρα, στην ιερά μόνη Μεγάλου Μετεώρου-Μεταμόρφωση του Σωτήρος, στον ιερό ναό του Αγίου Διονυσίου Ζακύνθου. Στα Ζαγοροχώρια, στη Λακωνία κ.λπ. κι εκεί λοιπόν μπορούμε να θαυμάσουμε τον Σόλωνα, τη Σίβυλλα, τον Αριστοτέλη, τον Όμηρο, τον Πλούταρχο, τους Θουκυδίδη, Πυθαγόρα, Σωκράτη, Πλάτωνα, Αισχύλο, Σοφοκλή και τον Χείλωνα τον Λακεδαιμόνιο.
Η πίστη είναι επιλογή; Οι άνθρωποι που δεν έχουν πίστη, θεωρείτε ότι μπορούν να είναι εξίσου ευτυχείς;
Ακόμα και αυτός που διατείνεται ότι δεν πιστεύει, κατ’ ουσίαν είναι και αυτός πιστός στο δικό του «δόγμα». Αυτό της «Μη πίστεως». Άρα ναι, και είμαι απόλυτα σίγουρος ότι μπορούν γιατί η πίστη είναι κινητήριος δύναμη.
Πως είναι η συνεργασία με τον σκηνοθέτη Μενέλαο Τζαβέλλα;
Ο Μενέλαος είναι ένας αισιόδοξος άνθρωπος που προσπαθεί καθημερινά να πραγματοποιήσει τους στόχους που έχει βάλει. Είναι αφοσιωμένος και εργατικός, άρα δεν μπορείς παρά να συνεργάζεσαι μαζί του με συνέπεια. Μου δείχνει εμπιστοσύνη και αυτό μου δημιουργεί ένα περαιτέρω αίσθημα ευθύνης απέναντί του. Είναι η τρίτη φορά που εμπιστεύεται δικό μου κείμενο και για αυτό τον ευχαριστώ, όταν αρκετοί, που αρέσκονται μόνο σε επαίνους, σε ξεχνούν.
Πως αντιδράτε στα, αναμενόμενα λόγω θρησκευτικού περιεχομένου, αρνητικά σχόλια για το έργο σας;
Ελεύθεροι όλοι να εκφράζουν τη γνώμη τους. Απόλυτος σεβασμός σε όλους.
Μετά τον Άγιο Νεκτάριο υπάρχει κάποιο άλλο σχέδιο στα σκαριά με παρόμοιο περιεχόμενο που θα συμπληρώνει ίσως ένα είδος τριλογίας;
Θέλω να πιστεύω πως όχι. Δε βρίσκω ότι θα πρέπει σώνει και ντε να ακολουθεί κάποιος συγκεκριμένες και επιβεβλημένες πορείες. Από την άλλη τα πάντα είναι θέμα προσέγγισης, ενδιαφέροντος, επαγγελματισμού και οργάνωσης.
Πέρα από το Θέατρο θα γράφατε σενάρια για την τηλεόραση ή τον κινηματογράφο;
Ήδη είμαι σε πορεία συγγραφής για ένα σενάριο μίας ταινίας μικρού μήκους που πρόκειται να γυριστεί στο Μόναχο. Ελπίζω του χρόνου τέτοια εποχή να μιλάμε για αυτήν. Όσο για την τηλεόραση είναι κάτι που θα με ενδιέφερε. Οπότε θα σας απαντήσω θετικά.
Ο Άγιος Νεκτάριος έρχεται στο Θέατρο Αλκμήνη από τις 28 Απριλίου και κάθε Δευτέρα στις 21.00.
Σπεύσατε οι ενδιαφερόμενοι γιατί οι πρώτες παραστάσεις είναι ήδη sold out!
Διαβάστε αναλυτικά για την παράσταση στο παρακάτω link
https://www.grandmagazine.gr/el/article/8457/agios-nektarios-apo-ti-gi-ston-ourano