26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Ένας απολογισμός

Από τον Τάσο Ντερτιλή

Με 66.000 θεατές και επισκέπτες και αύξηση-ρεκόρ της τάξης του 16%, σε σύγκριση με το περσινό 25ο Φεστιβάλ, ολοκληρώθηκε το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το οποίο πραγματοποιήθηκε από τις 7 έως τις 17 Μαρτίου.

Ένα Φεστιβάλ που σημαδεύτηκε από πρωτοφανή επεισόδια και διαδηλώσεις επί αντιδιαδηλώσεων, ενώ μέσα στις αίθουσες η παγκόσμια σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα ξεδίπλωνε το σκυθρωπό και δυσοίωνο πρόσωπό της.

‘Όπως ανέφερε ο Richard Lawson, επικεφαλής κριτικός του Vanity Fair, με τον οποίο ο γράφων συνεργάστηκε στην φετινή επιτροπή βραβείων της Fipresci, «δεν έχω βρεθεί ποτέ ξανά σε φεστιβάλ κινηματογράφου που να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας κοινωνικοπολιτικής σύγκρουσης όπως αυτό».  

Σε μια χώρα που μόλις πρόσφατα αναγνώρισε δικαίωμα γάμου σε ομόφυλα ζευγάρια, μετά από έντονες κοινωνικές διαμάχες που είχαν δεν είχαν καταλαγιάσει, υπήρξαν εκατοντάδες και μάλιστα νέοι που προχώρησαν σε απόπειρα λιντσαρίσματος τρανς ατόμων (κατά το φωτεινό παράδειγμα του Αμερικάνικου Νότου της δεκαετίας του 50) στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, κυριολεκτικά στα σκαλοπάτια του Φεστιβάλ. Μια απόπειρα που απαντήθηκε την επόμενη ημέρα από διαδήλωση χιλιάδων ατόμων που υπερασπίστηκαν τις ατομικές ελευθερίες.

Υπήρξαν σημαντικές ταινίες που προκάλεσαν «σκάνδαλο» όπως τα Αδέσποτα Κορμιά της Ελίνας Ψύκου  με την «βέβηλη» αφίσα τους, υπήρξαν όμως και ουσιαστικές προκλήσεις προς το κοινώς λεγόμενο δημόσιο αίσθημα (άσχετα αν επρόκειτο για συμβολική πράξη καλλιτεχνικής αντίστασης) όπως το σλόγκαν Destroy Greece των συντελεστών της βραβευμένης ταινίας Avant Drag!, το οποίο το Φεστιβάλ καταδίκασε απερίφραστα. Δυστυχώς η βία είναι πολύ πιθανόν να απαντηθεί με βία, έστω και ιδεολογική. Μπορεί όμως να απαντηθεί και με φως. Ένα τέτοιο φως ήταν και η ανεπανάληπτη επιστολή που απηύθυνε η Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Ελίζ Ζαλαντό προς τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Φιλόθεο, απαντώντας στις έγγραφες διαμαρτυρίες του για την προσβολή του χριστιανικού φρονήματος των κατοίκων της πόλης από τα Αδέσποτα Κορμιά.

Να επισημάνουμε ότι στις οθόνες του Φεστιβάλ η απουσία ταινιών που να άπτονται του Παλαιστινιακού υπήρξε έντονα αισθητή, κάτι που αναπληρώθηκε από ηχηρές παρεμβάσεις ακτιβιστών που διαμαρτυρήθηκαν για αυτήν στο Φεστιβάλ, βρίσκοντας ανταπόκριση από το κοινό. Φυσικά κανείς δεν αναρωτήθηκε για το γεγονός ότι ο προγραμματισμός ενός Φεστιβάλ ολοκληρώνεται μήνες πριν τη διενέργειά του, πιθανόν εν προκειμένω και πολύ πριν κορυφωθεί η τρέχουσα σφαγή αμάχων στην Γάζα. Το επόμενο Φεστιβάλ θα δείξει αν επρόκειτο για προγραμματισμό, αμηχανία ή πολιτική επιλογή. Εδώ θα είμαστε.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ένα Φεστιβάλ πάνω από όλα είναι οι άνθρωποι που δουλεύουν για αυτό. 

Να γυρίσουμε όμως στα στατιστικά του Φεστιβάλ: Φέτος πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 300 προβολές σε φυσικούς χώρους και προβλήθηκαν 250 ντοκιμαντέρ μεγάλου και μικρού μήκους. Στην online πλατφόρμα του Φεστιβάλ προβλήθηκαν 133 ντοκιμαντέρ. Οι online προβολές του τμήματος Πλατφόρμα+ συνεχίστηκαν μέχρι την Παρασκευή 22 Μαρτίου, δίνοντας τη δυνατότητα σε περισσότερους θεατές να ανακαλύψουν τα καλύτερα ντοκιμαντέρ της πρόσφατης ελληνικής παραγωγής.

Η φετινή διοργάνωση φιλοξένησε εξάλλου πολλές πρεμιέρες, συζητήσεις και ειδικές εκδηλώσεις, ενώ υποδέχτηκε σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Περισσότεροι από 2.500 επισκέπτες περιηγήθηκαν στη βίντεο εγκατάσταση Inside του Δημήτρη Παπαϊωάννου, καθώς και στην παράλληλη κινηματογραφική απεικόνιση των παρασκηνίων του Inside, με τίτλο Backside, στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών. Λίγοι τυχεροί κατάφεραν να δουν το doc in progress της Εύας Στεφανή με τίτλο Η Καρδιά του Ταύρου, που αιχμαλωτίζει με μαγικό τρόπο την ουσία της τέχνης του Δημήτρη Παπαϊωάννου.

Δύο ήταν τέλος οι τιμητικοί Χρυσοί Αλέξανδροι που απονεμήθηκαν φέτος, ο ένας στον βραβευμένο με Όσκαρ, Ισπανό σκηνοθέτη Φερνάντο Τρουέμπα και ο άλλος στον σκηνοθέτη, σεναριογράφο, συγγραφέα και μεταφραστή Παναγιώτη Ευαγγελίδη.

Φέτος ήταν μια εξαιρετικά καλή χρονιά για το ελληνικό σινεμά, με sold out προβολές, μεγάλη συμμετοχή του κοινού στις συζητήσεις με τους Έλληνες δημιουργούς και αυξημένο ενδιαφέρον του ξένου Τύπου και των επαγγελματιών του σινεμά για τη φετινή ελληνική παραγωγή, η οποία διακρίθηκε συνολικά με 17 βραβεία και ειδικές μνείες. Το θαυμάσιο Tack, η συναρπαστική Λεσβία, τα Αδέσποτα Κορμιά, το ατμοσφαιρικό Πανελλήνιον που βραβεύτηκε και από την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών, το ευαίσθητο και συγκινητικό Αζήτητοι της υπερταλαντούχας Μαριάννας Οικονόμου, το συγκλονιστικό Η Κλαίρη που είναι;, είναι λίγα μόνο από τα δεκάδες ντοκιμαντέρ που συναντήθηκαν με το κοινό τους στις αίθουσες του Φεστιβάλ.

Επίσης, στο πλαίσιο των αναπτυξιακών δράσεων της Αγοράς πραγματοποιήθηκαν 659 συναντήσεις ανάμεσα σε 426 επαγγελματίες του κινηματογραφικού χώρου από την Ελλάδα και το εξωτερικό, με την ελπίδα οι περισσότερες από αυτές να φέρουν καινούργια projects, σενάρια και ταινίες. Επίσης, η Αγορά διοργάνωσε τρία Agora Talks, ένα workshop και μία συζήτηση στο πλαίσιο του αφιερώματος Citizen Queer, για τους επαγγελματίες του οπτικοακουστικού χώρου.

Από τα highlights του Φεστιβάλ ήταν η απευθείας μετάδοση της βραδιάς των Όσκαρ μέσω Cosmote TV στο κοινό που ξενύχτησε στο Ολύμπιον, ζητωκραυγάζοντας όποτε έβλεπε το Γιώργο Λάνθιμο και την Emma Stone! Πραγματοποιήθηκαν επίσης πολλές συζητήσεις, μία καθολικά προσβάσιμη προβολή, μία ακρόαση podcast ανοιχτή στο κοινό, βιβλιοπαρουσιάσεις και immersive προβολές.

Όσο για την ταινία λήξης; Ένα έργο ζωής από τον νεαρό δημιουργό Άρη Δόριζα, με θέμα τη ζωή και το έργο του Γιάννη Σπανού. «Γιάννης Σπανός: Πίσω απ' τη μαρκίζα»: ένα πολύτιμο, χορταστικό από κάθε άποψη ντοκουμέντο για την εθνική μουσική μνήμη που ενθουσίασε το κοινό της τελετής λήξης.

Οι ευχαριστίες του Φεστιβάλ

Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, του προγράμματος ΕΣΠΑ του ΠΕΠ Κ. Μακεδονίας, του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», του προγράμματος MEDIA, του Υπουργείου Τουρισμού και της ΕΡΤ. Η COSMOTE TV είναι o Μεγάλος Χορηγός του Φεστιβάλ φέτος για έβδομη συνεχή χρονιά, δείχνοντας τη στήριξή της στο ποιοτικό σινεμά. Το Φεστιβάλ καλωσόρισε φέτος τη ΔΕΗ, ως τον νέο Στρατηγικό του Συνεργάτη, και την ευχαριστεί για την εμπιστοσύνη στο όραμα και στο έργο του. Πολύτιμη είναι η στήριξη της Alpha Bank, χορηγού προσβασιμότητας, της Aegean, επίσημου αερομεταφορέα, της Fischer, χορηγού των Βραβείων Κοινού, και της Jameson. Ευχαριστούμε θερμά για τη συνεισφορά τους το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, το Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας, την εταιρεία Διαμαντής Μασούτης Α.Ε., τον Σαββίκο, την Stone Group, υποστηρικτή συμπερίληψης, το Κτήμα Κυρ-Γιάννη, το ON Residence, τη Fraport, την Interbus, την Volvo, την Παπαδόπουλος Α.Ε. Ευχαριστούμε τον Δήμο Θεσσαλονίκης, τον Δήμο Νεάπολης-Συκεών, τον Δήμο Παύλου Μελά, το Momus - Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης, τη 235, το Mediterranean Palace, τη Δημόσια Αρχή Λιμένων και τον Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης.

Το Φεστιβάλ ανανεώνει το ραντεβού με το κοινό για το προσεχές καλοκαίρι με το 3ο Evia Film Project, το οποίο θα πραγματοποιηθεί από τις 2 έως τις 6 Ιουλίου 2024.