Κ. Αλέξης Αλάτσης

Ο Κ. Αλέξης Αλάτσης, ηθοποιός και σκηνοθέτης με μακρά και επιτυχημένη θεατρική πορεία, αυτό το μήνα εμφανίζεται στο Θέατρο Μουσούρη ως Πρόσπερο, σε μια υπέροχη, φωτεινή παράσταση της Τρικυμίας του Σαίξπηρ, την οποία και έχει μεταφράσει. Μια παράσταση που απαίτησε πολύ χρόνο και μεγάλο κόπο και κόστος για να ανέβει στη σκηνή.

Είδαμε την παράσταση και θεωρούμε ότι το λαμπρό αποτέλεσμα δικαιώνει και με το παραπάνω όλη την προσπάθεια.

Είχαμε επίσης τη χαρά να επικοινωνήσουμε με τον Κ. Αλέξη Αλάτση και να θέσουμε κάποια καίρια ερωτήματα.

Διαβάστε παρακάτω τις υπέροχες απαντήσεις ενός καλλιτέχνη που ζει και αναπνέει για το Θέατρο.

 

Έχετε ασχοληθεί με θέατρο, όπερα, μουσική. Ποιο ήταν το έναυσμα που σας οδήγησε (για πρώτη φορά ;) στον Σαίξπηρ;

Είναι η πρώτη φορά που παίζω σε έργο του Σαίξπηρ, αλλά δεν χρειάστηκε κάποιο έναυσμα. Η γραφή του με συνοδεύει σ’ όλη μου την πορεία. Η πρώτη συνάντηση με τον Σαίξπηρ ήταν τυχαία και καθοριστική: παιδί οκτώ χρονών, παρκαρισμένος καλοκαιριάτικα στο σπίτι μιας θείας της μητέρας μου που είχε στη βιβλιοθήκη της μόνο σκληρόδετα βαριά βιβλία, και ψάχνοντας μέσω των τίτλων κάτι που να θυμίζει παραμύθι, πήρα στα χέρια μου τον «Βασιλιά Ληρ», στη μετάφραση του Ρώτα και τον διάβασα μονορούφι. Αυτή η κάπως τρομακτική για την τότε ηλικία μου ανάγνωση με επηρέασε πολύ και με έκανε, πολύ πριν ασχοληθώ με το θέατρο, να έχω διαβάσει όλα του τα δράματα. Και την Τρικυμία, που την διάβασα πρώτα στα γαλλικά.

Πως προσεγγίσατε την Τρικυμία; Σε ποια σημεία του έργου δώσατε έμφαση;

Έμφαση δόθηκε σίγουρα στην κεντρική μεταφορά του έργου, όπου ο Σαίξπηρ ταυτίζει την μαγεία με την ίδια τη θεατρική πράξη, τη θεατρική φαντασίωση, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Πρόσπερο. Αυτή η βεβαιότητα για τη δύναμη της θεατρικής μαγείας ήταν το κλειδί για την κατανόηση του έργου, αλλά και για μένα προσωπικά, το τονικό κέντρο του ρόλου που ερμηνεύω.

Στη μετάφρασή σας επηρεαστήκατε από «κλασσικούς» μεταφραστές του Σαίξπηρ, όπως ο Βασίλης Ρώτας ή ο Ερρίκος Μπελιές;

Όταν μεταφράζω αποφεύγω την επαφή με την οποιαδήποτε προγενέστερη μετάφραση στα ελληνικά. Θέλω η συνομιλία μου με το πρωτότυπο να παραμένει μια εντελώς προσωπική υπόθεση. Δεν θα χρησιμοποιούσα λοιπόν την λέξη επιρροή, ούτε καν αναφερόμενος στον αγαπημένο μου μεταφραστή του Σαίξπηρ, τον Γιώργο Χειμωνά. Η σχέση μου με τα έργα που μεταφράζω καθορίζεται αποκλειστικά από την λατρεία μου για τις γλώσσες αυτές και την χρήση τους ως όχημα ποίησης και θεατρικού λόγου. Το μόνο που καμιά φορά συμβουλεύομαι, όταν αντιμετωπίζω τόσο μεγάλα αριστουργήματα, είναι τον τρόπο που μεταφράστηκαν στις άλλες γλώσσες που διαβάζω, εκτός των ελληνικών.

Θεωρείτε ότι τα κλασσικά έργα διαθέτουν πάντα την απαραίτητη διαχρονική βαρύτητα περιεχομένου ή χρειάζονται κάθε φορά ένα νέο «διάβασμα» για να παραμένουν δημοφιλή;

Μα ακριβώς αυτό τα καθιστά διαχρονικά: εμπεριέχουν ήδη δυνητικά όλες τις πιθανές τους αναγνώσεις. Εμείς νομίζουμε ότι βρίσκουμε ένα νέο διάβασμα. Δεν είναι όμως έτσι. Αυτά τα έργα είναι ανοιχτά, όχι σε νέα διαβάσματα, αλλά στην ζωντανή και ενεργή συνομιλία με το ποιητικό τους νόημα και περιεχόμενο.

Έχετε υπόψη σας τις παλιότερες κινηματογραφικές διασκευές της Τρικυμίας; Ιδιαίτερα αυτή του Ντέρεκ Τζάρμαν που έχει αφήσει το στίγμα της στην Παγκόσμια Ιστορία του Κινηματογράφου;

Ναι, φυσικά. Την Τρικυμία μου την είχε δείξει ο ίδιος ο Ντέρεκ, όντας πολύ περήφανος γι’ αυτήν, στην αρχή της συνεργασίας μας – ήμουν τότε βοηθός σκηνοθέτη – στο σπίτι του στο Λονδίνο. Θυμάμαι το γέλιο του για κάποιες παρατηρήσεις μου ως προς την δική του εκδοχή της Μάσκας, όπου οι τρείς Θεές ενώνονται σε μία στο πρόσωπο της μπλουζ τραγουδίστριας Ελίζαμπεθ Γουέλς, με τη δική της εκδοχή του Stormy Weather. Την σκηνή αυτή την ένιωθε τότε σαν μια κινηματογραφική σκανταλιά…

Πως ήταν η συνεργασία σας με τον σκηνοθέτη Μάριο Παναγιώτου;

Από τη στιγμή που μου εμπιστεύτηκε αυτό το ρόλο, επικεντρώθηκα στην προσπάθεια να ανταποκριθώ στις προσδοκίες του γι’ αυτό το ανέβασμα, παραμερίζοντας τα όποια σκηνοθετικά μου αντανακλαστικά, κι έτσι πιστεύω πως λειτούργησε όλη μας η συνεργασία.

Στο δελτίο τύπου της παράστασης αναφέρεται ότι οι πρόβες κράτησαν οκτώ μήνες: επηρεάστηκε το τελικό αποτέλεσμα από αυτές τις μακροχρόνιες πρόβες ή απλά τελειοποιήσατε την αρχική σύλληψη;

Οι οκτώ μήνες δεν αφορούν στις πρόβες αλλά στη συνολική προετοιμασία της παράστασης. Από την στιγμή της εκκίνησης της δημιουργικής διαδικασίας ως την πρεμιέρα. Σίγουρα ακούγονται ως πολλοί, συγκρινόμενοι με τα σημερινά δεδομένα στο χώρο της θεατρικής παραγωγής, αλλά τέτοια έργα απαιτούν μακροχρόνια ενασχόληση ώστε η όποια σύλληψη να μπορεί να θεωρηθεί ως μια ουσιαστική συνομιλία μαζί τους.

Η παράσταση εντυπωσιάζει με τη σύνθετη σκηνική της αντίληψη και τα λαμπρά κοστούμια της. Πόσο εύκολο είναι σήμερα να παρουσιαστεί ένα τόσο πλούσιο θέαμα;

Δεν είναι καθόλου εύκολο. Προϋποθέτει δυστυχώς ένα σημαντικό κεφάλαιο και την ανάληψη μεγάλου μέρους του κόστους, που δεν μπορεί να καλυφθεί από τις εισπράξεις, από τον ίδιο τον χρηματοδότη του εγχειρήματος, κάτι που δεν είναι καθόλου αυτονόητο για τον οποιοδήποτε νέο καλλιτέχνη ή θεατρικό σχήμα που λειτουργεί εκτός θεσμικών κέντρων. Και φυσικά, εκτός από το οικονομικό κόστος, προϋποθέτει πολλές, πάρα πολλές εργατοώρες δουλειάς.

Στο ελισαβετιανό θέατρο όλοι οι ρόλοι ερμηνεύονταν από άντρες. Στη δική σας Τρικυμία οι περισσότεροι ανδρικοί ρόλοι ερμηνεύονται από γυναίκες. Πως το σχολιάζετε;

Δεν θεωρώ απαραίτητο να ταυτίζεται το φύλο του ηθοποιού με το φύλο του ρόλου, εφόσον το φύλο του ρόλου μένει αμετάβλητο, όπως έχει γραφτεί. Μπορώ άνετα να φανταστώ ένα ανέβασμα έργου του Σαίξπηρ όπου όλοι οι ρόλοι θα ερμηνεύονταν από γυναίκες ηθοποιούς. Νομίζω ότι θα άρεσε και στον ίδιο, μια που συχνά χρησιμοποίησε την σύγχυση φύλου στην κατασκευή των έργων του, όπως π.χ. στην Δωδέκατη Νύχτα.

Έχετε ένα λαμπρό βιογραφικό με σπουδαίες συνεργασίες. Ποια θεωρείτε ότι σας καθόρισε ως καλλιτέχνη;

Δεν θα ξεχώριζα μία, γιατί θεωρώ ότι όλες οι αληθινές συναντήσεις και συνεργασίες με καθόρισαν στην πορεία μου. Ο Ντέρεκ Τζάρμαν, ο Πήτερ Μπρούκ, ο Ντάριο Φο, η Σάρα Κέιν, είναι ίσως αυτές που ζουν πιο έντονα στη μνήμη μου.

Υπάρχει κάποιο θεατρικό έργο που θα θέλατε να  ανεβάσετε ξανά ως σκηνοθέτης στη σκηνή;

Δεν είναι ένα, είναι πάρα πολλά. Και διαφορετικών εποχών. Αρχαία Τραγωδία, Σαίξπηρ, αλλά και Ντυράς, Κολτές, Χάινερ Μίλλερ.

Πως βλέπετε το μέλλον των θεατρικών σκηνών στην Ελλάδα, μετά την ουσιαστική υποβάθμιση των καλλιτεχνικών σπουδών;

Οι καλλιτεχνικές σπουδές ήταν ήδη υποβαθμισμένες στην Ελλάδα, εδώ και πολλά χρόνια. Είναι υποβαθμισμένες δυστυχώς και στο συλλογικό υποσυνείδητο, που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την Τέχνη ως μη παραγωγική ενασχόληση, ως πολυτέλεια ή ως όχημα αυτοπροβολής και αναγνωρισιμότητας. Αυτό που υποβαθμίστηκε περαιτέρω πρόσφατα, δεν είναι οι ίδιες οι σπουδές, που όταν είναι καλές στην ουσία τους κανένα διάταγμα ή νόμος δεν μπορεί να τις υποβαθμίσει, αλλά το χαρτί ή πτυχίο που δίνουν στο τέλος. Το μέλλον των θεατρικών σκηνών είναι ένα πολύ σύνθετο ζήτημα πολιτιστικής πολιτικής για να το κλείσω σε μια απάντηση. Αυτό που παραμένει πάγια δεδομένο είναι πως το θέατρο έχει ανάγκη την ενίσχυση της Πολιτείας, αλλιώς θα κάνει συνεχώς εκπτώσεις ποιότητας. Ενίσχυση της ίδιας της θεατρικής παραγωγής αλλά και της θεατρικής παιδείας και έρευνας.

Τι σχέδια έχετε ακόμη πέρα από την Τρικυμία;

Να συνεχίσω να σκηνοθετώ θέατρο, να παίζω θέατρο, να διδάσκω θέατρο, να μεταφράζω θέατρο. Όπου και όσο μου δίνεται ο χώρος και η ευκαιρία.

 

Συνέντευξη: Τάσος Ντερτιλής

Η φωτογραφία εξωφύλλου είναι του Χρήστου Τόλη

Η φωτογραφία της παράστασης είναι της Ελίνας Γιουνανλή.

Διαβάστε αναλυτικά για την παράσταση στο παρακάτω link

https://www.grandmagazine.gr/el/article/7216/mia-trikymia-sto-8eatro-mousouri