Obchod Na Korze – Το Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού

Παραγωγή: Τσεχοσλοβακία 1965 

Διάρκεια: 125 λεπτά

Είδος: Δράμα

* * * *

Σκηνοθεσία: Ján Kadár, Elmar Klos

Πρωταγωνιστούν: Ida Kaminska, Jozef Kroner, Hana Slivková, Martin Hollý, Adam Matejka, Frantisek Zvarík, Mikulás Ladizinský.

ΣΥΝΟΨΗ: Βρισκόμαστε σε μια μικρή πόλη της Ανατολικής Σλοβακίας, στην περίοδο της Ναζιστικής Κατοχής. Ο Τόνο Μπρίτκο, ένας φτωχός ξυλουργός, ζει με τη γυναίκα του την φιλάργυρη Εβελίνα, που δεν τον έχει και σε μεγάλη υπόληψη. Ένα βράδυ, παρουσιάζεται μια ευκαιρία βελτίωσης του κοινωνικού τους στάτους όταν έρχεται επίσκεψη η αδελφή της Εβελίνας με τον σύζυγό της, ο οποίος είναι ο αστυνομικός διοικητής της πόλης εντεταλμένος από τις κατοχικές δυνάμεις. Αυτός θα προσφέρει στον Τόνο την επιστασία ενός μαγαζιού κουμπιών που βρίσκεται στην Κεντρική Οδό, που ανήκει σε μια ηλικιωμένη θεόκουφη Εβραία, της οποίας βέβαια ετοιμάζουν την απομάκρυνση μαζί με όλο τον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης.  Όταν ο Τόνο πηγαίνει την επόμενη μέρα στο μαγαζί, γνωρίζει την ηλικιωμένη και αγαθή κυρία Λατμάνοβα, μια γιαγιά που δεν έχει συνείδηση του τι γίνεται γύρω της. Ένα φίλος του Τόνο και μέλος της αντίστασης, ο Κουχάρ, του προτείνει να την κρατήσει στο μαγαζάκι χωρίς να της πει τίποτα και να παριστάνει το βοηθό της. Έτσι και γίνεται και σιγά σιγά ο Τόνο αρχίζει να συμπαθεί την καλοκάγαθη γυναίκα. Έρχεται όμως η ώρα που οι Αρχές ανακοινώνουν την απομάκρυνση των Εβραίων που φυσικά τους ετοιμάζουν για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τι θα κάνει ο Τόνο;… 

Μια ανεπανάληπτη τραγικωμωδία, από τις πρώτες ταινίες που ασχολήθηκαν με την εξόντωση των Εβραίων στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, από ένα σκηνοθετικό δίδυμο που είχε ενεργό ρόλο στην κινηματογραφική άνοιξη του Τσέχικου σινεμά της δεκαετίας του 60. Η εσωτερική αλλοτρίωση του μέσου ανθρώπου από τον έρποντα φασισμό, στο πρόσωπο του αγαθού Τόνο, σπάνια έχει αποτυπωθεί με τόση χειρουργική ακρίβεια στην οθόνη. Οι δύο σκηνοθέτες επικεντρώνονται στην τραγικότητα της αδυναμίας της ανθρώπινης φύσης μπροστά στο κακό, επενδύοντας στη χιουμοριστική απεικόνιση του παραλογισμού των ναζιστικών πρακτικών, κρατώντας έτσι μια χρυσή ισορροπία ανάμεσα στην τραγωδία και την κωμωδία της ύπαρξης.

Δραματική λοιπόν, χιουμοριστική, αέρινη αλλά και ποιητική, η συγκινητική ιστορία δύο ανθρώπων που βρέθηκαν στη δίνη των ιστορικών γεγονότων, υπήρξε παγκόσμια επιτυχία και κατέκτησε μεταξύ άλλων το ξενόγλωσσο Oscar το 1966. Η πρωταγωνίστρια Ίντα Καμίνσκα, γόνος μεγάλης Εβραϊκής οικογένειας Θεατρίνων από την Οδησσό, υπήρξε επίσης υποψήφια για Oscar και Χρυσή Σφαίρα γυναικείας ερμηνείας. 

Διανομή: NEW STAR (σε συνεργασία με την Εθνική Ταινιοθήκη της Τσεχίας, το Τσέχικο Κέντρο Αθήνας και υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Τσέχικης Δημοκρατίας στην Αθήνα). 

Στις αίθουσες από 04.08.22 

Ο Γιαν Καντάρ, ένας εκ των σκηνοθετών της ταινίας, είχε πει: 

«Από όλες μου τις ταινίες, Το Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού με αγγίζει περισσότερο. Ο Έλμαρ Κλος κι εγώ συνήθως δουλεύουμε σαν ίσοι συνεργάτες, μα σε αυτή την περίπτωση μου άφησε το ελεύθερο να κινηθώ όπως θέλω. Ξέρει πως δε σκέφτομαι τη μοίρα των έξι εκατομμυρίων βασανισμένων Εβραίων, μα πως η δουλειά μου διαμορφώνεται από τη μοίρα του πατέρα μου, των πατεράδων και των μανάδων των φίλων μου και των ανθρώπων που έχω γνωρίσει. Δε με ενδιαφέρουν τα εξωτερικά στοιχεία - οι αριθμοί, οι δηλώσεις, οι γενικεύσεις. Θέλω να κάνω ταινίες με συναίσθημα. Η νουβέλα του Λάντισλαβ Γκρόσμαν Η Παγίδα, αργότερα γνωστή ως Το Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού, τράβηξε τον Κλος κι εμένα με την ιδιαίτερη οπτική της ειλικρίνειας, την τραγικωμικότητα της ιστορίας και την ανθρωπιστική προσέγγιση του συγγραφέα. Έχει δημιουργήσει μια τραγωδία γύρω από δύο ανθρώπους, τη Ροζαλία Λατμάνοβα και τον Τόνο Μπρτκο, και μέσω αυτής βλέπει τον φασισμό από τα μέσα. Αν και η ιστορία ειπώνεται μέσα από δύο χαρακτήρες, αγγίζει ευρύτερα θέματα και μπορεί να αφορά κάθε είδους φασισμό. Ενώ παρουσιάζει τη μοίρα κάποιων συγκεκριμένων ατόμων, στην πραγματικότητα απεικονίζει ένα πρωτότυπο.

Το Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού, εν ολίγοις, είναι ένα επεισόδιο υψηλής τραγωδίας, μια συμπύκνωση των παραλογισμών του κόσμου, μες στον οποίο καλοί, αδαείς και αναποφάσιστοι άνθρωποι σαν τον Μπρτκο επιτρέπουν στη βία να εδραιωθεί.

Ήμασταν τυχεροί που μπορέσαμε να έχουμε σαν πρωταγωνιστές της ταινίας τον Κρόνερ και την Καμίνσκα. Η δραματική τους ενότητα με έχει συναρπάσει. Και είμαι σίγουρος πως το κοινό θα δυσκολευτεί πολύ να ξεχάσει την ασπρομάλλα, βαρήκοη και σαστισμένη ηλικιωμένη κυρία με το αθώο πρόσωπο. Για μένα είναι η πιο ισχυρή υπενθύμιση για τον φασισμό και τα θύματά του» 

Ιστορικά στοιχεία

Το Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού είναι μια ταινία βαθιά επηρεασμένη από την άσκηση της ναζιστικής εξουσίας σε μια μικρή πόλη της Σλοβακίας από τη Γερμανία. Γυρίστηκε στο Σάμπινοβ στην ανατολική Σλοβακία, με πολλά τοπικά χαρακτηριστικά, αλλά θα μπορούσε εύκολα να είναι η ιστορία μιας οποιασδήποτε ευρωπαϊκής πόλης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το έτος είναι 1942 και ο Χίτλερ το Τρίτο Ράιχ έχει κατακτήσει σχεδόν το σύνολο της ευρωπαϊκής ηπείρου μέσα από την αποτελεσματική χρήση της ωμής βίας. Ολοκληρωτικές κυβερνήσεις μαριονέτες, χειραγωγούνται από το Βερολίνο, οι οποίες καθορίστηκαν με τη βία για τις χώρες αυτές. Η Γαλλία, η Κροατία και η Σλοβακία ήταν κάποια από αυτά τα γερμανο-ελεγχόμενα περιφερειακά κράτη, όπου οι ναζιστικοί νόμοι και το ναζιστικό στάτους επιβλήθηκε σταθερά. Η καταδίωξη και η εξόντωση των Εβραίων έγινε ακριβώς με τον ίδιο ενθουσιασμό από πολλούς από τους συμμάχους της Γερμανίας σα να ήταν στο ίδιο το Τρίτο Ράιχ. Το Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού καταπιάνεται με αυτούς τους αντισημιτικούς νόμους στη Σλοβακία και μας κατευθύνει στα ηθικά διλήμματα που επέφερε η εφαρμογή τους.