Természetes fény – Φυσικό Φως

Παραγωγή: Ουγγαρία 2021 

Σε συμπαραγωγή με: Λετονία/Γαλλία/Γερμανία 

Διάρκεια: 103 λεπτά

Είδος: Πολεμικό Δράμα

* * * ½

Σκηνοθεσία: Dénes Nagy

Πρωταγωνιστούν: Ferenc Szabó, László Bajkó, Tamás Garbacz, Gyula Franczia, Stuhl Erno, Szilágyi Gyula, Mareks Lapeskis, Kozó Krisztián.

ΣΥΝΟΨΗ: Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια ομάδα Ούγγρων στρατιωτών που πολεμούσαν στο πλευρό της ναζιστικής Γερμανίας, αναζητά αντάρτες στο κατεχόμενο τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης. Όταν φθάνουν σε ένα μικρό χωριό όπου είναι πιθανό να κρύβονται ύποπτοι, ο λοχίας Σεμέτκα, φωτογράφος και σιωπηλός παρατηρητής, βρίσκεται ξαφνικά επικεφαλής της ομάδας αντιμέτωπος με έναν πόλεμο που ποτέ δεν υπήρξε δικός του.

Το νέο κύμα του Ουγγρικού σινεμά, αυτό το σκοτεινό, σχεδόν δυστοπικό αλλά βαθιά ανθρωπιστικό, σύνολο εικόνων ταλαντούχων δημιουργών δεν σταματά να μας δίνει νέους δυναμικούς εκπροσώπους, όπως ο πρωτοεμφανιζόμενος εδώ στη μυθοπλασία μεγάλου μήκους Ντένες Νάγκι. Το Φυσικό Φως του είναι προέκταση της ντοκιμαντερίστικης αντίληψης που έχει για την απεικόνιση της φύσης και την αντιπαράθεσή της με το ανθρώπινο τοπίο. Στο Φυσικό Φως, η παγωμένη φύση του απέραντου Ρωσικού χειμώνα βρίσκεται στο κάδρο μιας πολεμικής ιστορίας χωρίς ηρωισμούς, γεμάτης λάσπη, αγωνία και βουβό πόνο. Η Φύση όμως μοιάζει να πρωταγωνιστεί, ανταποδίδοντας το βλέμμα στον ήρωα αυτού του δράματος, τον Λοχία Σεμέτκα, που μοιάζει ανέκφραστος καθώς την περιδιαβαίνει και την απαθανατίζει με την κάμερα του. Καθώς η ταινία κυλά αργά και υποβλητικά προς την αναπόφευκτη θηριωδία του πολέμου, το βλέμμα του ήρωα σκοτεινιάζει και απομακρύνεται από αυτό το λασπωμένο τοπίο, έχοντας κλείσει ένα κύκλο από την απλή αποτύπωση στην κριτική θεώρηση.

Καθώς η σύγχρονη Ουγγαρία μοιάζει να επιστρέφει ταχύτατα στο ένοχο προ κομμουνισμού παρελθόν της, οι ευαίσθητοι δημιουργοί της όπως ο Ντένες Νάγκι της το επιστρέφουν επώδυνα μέσα από μυθοπλασίες όπως αυτό το Φυσικό Φως, που δεν παύει να φέρνει στο νου (τηρουμένων των αναλογιών) το απόλυτο αριστούργημα του είδους, το κλασσικό «Έλα να δεις» του Έλεμ Κλιμόφ.

Δύσκολη, αργή ταινία αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, με υψηλή αισθητική, αποτελεσματικό μοντάζ και κορυφαία διεύθυνση φωτογραφίας, αφήνει μια αίσθηση κόλασης επί της γης (σε μικρότερο βαθμό βέβαια από το Γιο του Σαούλ) και κάνει το θεατή να πάρει μαζί του φεύγοντας το έντονο βλέμμα του πρωταγωνιστή Φέρεντς Ζάμπο.

Διανομή: One from the Heart 

Στις αίθουσες από 10.02.22 

Η ταινία έκανε την πρεμιέρα της στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, όπου και κέρδισε την Αργυρή Άρκτο – Βραβείο Σκηνοθεσίας. Στη συνέχεια κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο σημαντικό Φεστιβάλ Fajr στο Ιράν και προβλήθηκε σε πολλά διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου, όπως το Φεστιβάλ Λονδίνου, Κωνσταντινούπολης, Γάνδης, Ιερουσαλήμ, Σάο Πάολο, Ρίγα ενώ πρόσφατα κέρδισε και το Βραβείο Καλύτερου Production Design από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου. Στην Ελλάδα προβλήθηκε Εκτός Συναγωνισμού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παρουσία του σκηνοθέτη.

Σημείωμα του σκηνοθέτη (από τα production notes)

Σε όλες μου τις μικρού μήκους ταινίες και τα ντοκιμαντέρ, προσπαθώ να δουλέψω με πρόσωπα και τοπία. Ή για να το πω διαφορετικά με τοπία όπως τα αντικρίζουν τα μάτια κάποιου, τοπία σε συσχέτιση με πρόσωπα. Ήταν μια πρόκληση να βασίσω μια ταινία αποκλειστικά σε ένα φαινομενικά ανέκφραστο πρόσωπο. Ήταν κάτι με το οποίο ήθελα να πειραματιστώ. Θα έλεγα ότι αυτή είναι η ουσία της ταινίας. Αυτό το πρόσωπο, που είναι σταθερά παρόν, μας κρατάει σε απόσταση, σχεδόν ακίνητο, εύθραυστο και άγνωστο.

Η ταινία εμπνεύστηκε από ένα μυθιστόρημα του Pal Zavada, το οποίο μέσα σε 600 σελίδες καλύπτει 20 χρόνια της ζωής των ηρώων. Από αυτό επέλεξα τρεις ημέρες του 1943. Δεν πρόκειται για ουσιαστική διασκευή του βιβλίου λοιπόν, αν και το πνεύμα της ταινίας είναι πολύ κοντά σε αυτό του βιβλίου. Ο Σεμέτκα, ο βασικός ήρωας της ταινίας είναι πολύ κοντά στον Σεμέτκα του βιβλίου. 

Πιστεύω ότι μια ταινία έχει νόημα μόνο αν μπορεί να είναι διαχρονική και να αναφέρεται και στο σήμερα. Αυτή την ταινία δεν την κάναμε για να πούμε μια παλιά ιστορία. Η ουσία αυτής της ιστορίας συμβαίνει παντού, κάθε μέρα. Μας μιλάει για το πρόβλημα να μην βλέπουμε καθαρά τι συμβαίνει, επειδή δεν βλέπουμε καθαρά μέσα μας. Εστιάζει στην αποτυχία της προσπάθειας να εξηγήσουμε τα πάντα και συνεχώς να δικαιολογούμε τους εαυτούς μας. Πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τι είναι σωστό και τι λάθος, ποιος απέτυχε και ποιος πέτυχε. Νομίζουμε ότι έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα για το τι συμβαίνει γύρω μας, νομίζουμε ότι γνωρίζουμε ποια είναι η αποστολή μας στη ζωή.  Η ταινία θέλει να αμφισβητήσει αυτή την εικόνα του εαυτού μας. Θέλει να μας δείξει πόσο εύθραυστη είναι αυτή η εικόνα. Θέλω να δείξω τι ενώνει τους ανθρώπους μέσα στην ευθραυστότητά τους αντί για τη συνείδησή τους.  

Ήθελα να παρουσιάσω έναν άνθρωπο στο παρόν. Να μπορέσω να παρατηρήσω κάποιον στην παρούσα στιγμή, όσο πιο κοντά γίνεται, να δω πώς σκέφτεται, πώς συνεχώς επεξεργάζεται ό,τι συμβαίνει γύρω του, πράγματα που δεν καταλαβαίνει στην ολότητά τους. Ο Σεμέτκα νιώθει ότι αυτός ο πόλεμος δεν του κάνει καλό, ότι δεν είναι ο δικός του πόλεμος. Έχει ένα κακό προαίσθημα, αλλά δεν ξέρει ποια πρέπει να είναι η θέση του σε αυτή την κατάσταση. Ξέρει μόνο ότι θα ήθελε να γυρίσει σπίτι του όσο πιο γρήγορα γίνεται και πιστεύει ότι με κάποιο τρόπο θα ξεπεράσει αυτή την άβολη στιγμή μέσα στο χρόνο και θα συνεχίσει τη ζωή του ως αγρότης.

Προτείνω ένα ανθρώπινο πορτρέτο που μπορεί να είναι ασυνήθιστο. Δεν με ενδιαφέρει τι έκανε πριν, τι έχει περάσει, τα τραύματά του, τις αμαρτίες του. Θέλω να δείξω μια συμπεριφορά που κυριεύεται από τον δισταγμό, παρακολουθώντας αυτόν τον άνδρα εδώ και τώρα. Βλέποντας μέσα από τα μάτια του. Θέλω να δείξω κάποιον που βλέπει αλλά σχεδόν καταλαβαίνει, παραμένει πάντα ένα βήμα πιο πίσω. 

Θα ανέφερα τρεις ταινίες που με έχουν επηρεάσει, ως αναφορά για την απεικόνιση των χαρακτήρων και τη σχέση τους με το περιβάλλον. Η πρώτη ταινία είναι ο Αντρέι Ρουμπλιόφ του Αντρέι Ταρκόφσκι, την οποία είδαμε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της ταινίας και οι άλλες δύο είναι η Φλάνδρα του Μπρούνο Ντιμόν και η ταινία Three Days του Σαρούνας Μπάρτας.