Οι Ζακυνθινοί Εβραίοι του Διονύση Βίτσου: Επίσημη παρουσίαση στο Ίδρυμα Θεοχαράκη
Την περασμένη Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου 2019, το Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος και το Ίδρυμα Θεοχαράκη, από κοινού με την Ένωση Ζακυνθίων Αθήνας και τον εκδοτικό οίκο ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ, συνδιοργάνωσαν την παρουσίαση της Γ΄ έκδοσης του βιβλίου του Διονύση Βίτσου «ΟΙ ΖΑΚΥΝΘΙΝΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ (15ος αι. – 20ός αι.) & Η ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ» που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Θεοχαράκη στην Αθήνα.
Την λαμπρή αυτή εκδήλωση τίμησαν τόσο η Πρέσβης του Ισραήλ κ. Ίριτ Μπεν-Άμπα ως εκπρόσωπος του Πρωθυπουργού της χώρας της, η οποία μάλιστα ανέβηκε πρώτη στο βήμα για να απευθύνει μεταξύ άλλων τον θερμό χαιρετισμό του λαού του Ισραήλ, καθώς και εκπρόσωποι της εκκλησίας της Ελλάδας, πολιτικών κομμάτων και πλήθος κόσμου.
Σε ένα ασφυκτικά γεμάτο αμφιθέατρο ξεχώρισαν με την παρουσία τους οι Μητροπολίτες Δωδώνης κ. Χρυσόστομος, Ζακύνθου κ. Διονύσιος και Ζάμπιας κ. Ιωάννης, ο βουλευτής Ζακύνθου και π. υπουργός κ. Σταύρος Κοντονής, ο βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ και π. υπουργός κ. Γιάννης Μπαλάφας, ο βουλευτής, π. υπουργός κ. Γιώργος Κουμουτσάκος, τομεάρχης εξωτερικής πολιτικής της Ν.Δ., και η κ. Ρόδη Κράτσα, π. αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Χαιρετισμούς έστειλαν ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης κ. Ευάγγελος Αποστολάκης, ο Περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων Θεόδωρος Γαλιατσάτος, ο Αντιπεριφερειάρχης Ζακύνθου κ. Λευτέρης Νιοτόπουλος, ο Δήμαρχος Ζακυνθίων κ. Παύλος Κολοκοτσάς και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας κ. Γιώργος Καλαιτζής.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με χαιρετισμό από τον Διευθυντή του Ιδρύματος Θεοχαράκη κ. Φώτη Παπαθανασίου τον οποίο ακολούθησε η Πρέσβης του Ισραήλ που επισήμανε τη σημαντικότητα του γεγονότος, εκφράζοντας την αιώνια ευγνωμοσύνη του Ισραηλινού Κράτους, η οποία μάλιστα για πρώτη φορά εκφράστηκε με τη βοήθεια του Ισραήλ στην Ζάκυνθο μετά τους σεισμούς του 1953. Τόνισε δε ότι το γεγονός της διάσωσης (τέλη 1943 με Μάιο 1944) είναι γνωστό σε κάθε Εβραίο που όπου και να βρίσκεται στον κόσμο το διαλαλεί ως κορυφαία πράξη ανθρωπισμού.
Στο βήμα ανέβηκαν επίσης ο πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Βασίλης Θεοχαράκης, που αναφέρθηκε στη μεγάλη σημασία της κυκλοφορίας του βιβλίου στη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ο Βουλευτής Ζακύνθου κ. Σταύρος Κοντονής που αναφέρθηκε επιγραμματικά στην πολιτική σημασία του γεγονότος και στην προέκτασή της στη σημερινή δυσμενή διεθνή πολιτική κατάσταση, ο κ. Διονύσης Κονιτόπουλος, πρόεδρος της Ένωσης Ζακυνθίων Αθήνας που μίλησε ως εκπρόσωπος των επιγόνων εκείνων που διέσωσαν τότε τους Εβραίους και επισήμανε ότι και οι σημερινοί ζακυνθινοί είναι περήφανοι για τους προγόνους τους και ο κ. Μάκης Μάτσας, διευθυντής του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος, γνωστός επιχειρηματίας στο χώρο της μουσικής αλλά και άνθρωπος των Γραμμάτων και των Τεχνών, που τόνισε τη σημασία του βιβλίου και τις πληροφορίες που προσφέρει για την ιστορική πορεία των Εβραίων στην Ελλάδα, τις οποίες ελάχιστοι εβραίοι γνωρίζουν.
Ο συγγραφέας ακολούθως μετά ένα σύντομο πρόλογο για το ιστορικό πλαίσιο της διάσωσης κάλεσε τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δωδώνης κ.κ. Χρυσόστομο, πρώην μητροπολίτη Ζακύνθου και πνευματικό παιδί του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου Α΄ που διέσωσε τους Εβραίους μαζί με τον τότε Δήμαρχο Λουκά Καρρέρ, για να διηγηθεί το γεγονός της διάσωσης όπως το διηγείτο ο πνευματικός του πατέρας. Γλαφυρός και συγκινητικός, ο Σεβασμιότατος καταχειροκροτήθηκε από το ακροατήριο.
Στη συνέχεια ανέβηκε στο βήμα ο συγγραφέας Διονύσης Βίτσος που έθεσε το ιστορικό πλαίσιο της μακρόχρονης και δημιουργικής συνύπαρξης Ζακυνθινών και Εβραίων αλλά και τη θετική στάση της τοπικής διανόησης που μέσα από σημαντικά για το νεοελληνικό πολιτισμό θεατρικά έργα καταδίκαζε πάντοτε αυστηρά και απόλυτα τις αντισημιτικές συμπεριφορές. Έργα όπως η «Χάση» του Δημητρίου Γουζέλη, γύρω στα 1800, πρώτο έργο του νεοελληνικού θεάτρου, το εξίσου θεμελιώδες «Ο Βασιλικός» του Αντωνίου Μάτεση, το 1834, η «Ραχήλ» του Γρηγόριου Ξενόπουλου το 1909 και η «Ζακυνθινή Σερενάτα» του Διονύση Ρώμα, το 1938.
Τελευταίοι ομιλητές ήταν ο κ. Σαμουήλ Μόρδος, Χημικός Μηχανικός και Συγγραφέας του βιβλίου ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΕΝΤΕ ΑΙΩΝΩΝ)-2010, απόγονος της τελευταίας Εβραϊκής οικογένειας του νησιού και ο κ. Κυριάκος Βλασσόπουλος, Ψυχοθεραπευτής-Ομαδικός Αναλυτής ο οποίος μίλησε με θέμα: «Η έκπληξη του ελέους και του καλού στο ψυχικό τοπίο της Ζακύνθου», αντιμετωπίζοντας το θέμα της διάσωσης από φροϋδική οπτική γωνία και τοποθετώντας το καλό και το κακό σε μια σύγχρονη κοινωνία.
Την εκδήλωση έκλεισε ο συγγραφέας λέγοντας: «Η διάσωση δεν έγινε μόνο από τη γενιά των πατεράδων μας αλλά και των παππούδων μας και των προππαπούδων μας. Προήλθε από μια κοινωνία που ο πνευματικός της κόσμος επί αιώνες υπηρέτησε υψηλές αξίες. Και φανερώνει ότι ο ρατσισμός αποτελεί όχι ατομική, αλλά συλλογική ευθύνη».
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Από τα τέλη του 15ου αιώνα, ίσως και νωρίτερα, μέχρι τα τέλη του 20ού ζούσαν στην Ζάκυνθο Εβραίοι και μάλιστα με έντονη παρουσία στην κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική και πολιτική ιστορία της. Κάλλιστα μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η Ζάκυνθος φέρει έντονα τα ίχνη της εβραϊκής παράδοσης. Αυτό κυρίως ήταν η αιτία, αλλά και η συγκυρία να βρίσκονται ως Μητροπολίτης και ως Δήμαρχος στο νησί δυο δυναμικοί ανθρωπιστές, που σύσσωμη η Ζάκυνθος αγωνίστηκε και κατάφερε να σώσει από τα στρατόπεδα και τα κρεματόρια του Χίτλερ τους 275 Εβραίους της.
Σε αυτό το μοναδικό στον κόσμο συμβάν συνέβαλαν όλοι οι ζακυνθινοί, όλες οι αντιστασιακές οργανώσεις ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης. Κι αυτό, επειδή επρόκειτο για ανθρώπους δικούς τους, ζακυνθινούς, όχι για μια μειονότητα. Υπερίσχυσε ο ανθρωπισμός.
Η επί αιώνες παρουσία των Εβραίων στο νησί είναι δυσανάλογη με ό,τι σχετικό έχει ιστορικά διασωθεί και δημοσιευτεί. Το θέμα της διάσωσής τους στην Κατοχή, αν και ιστορικά κοντινό, εξακολουθεί να καλύπτεται από αχλή όσον αφορά στα επί μέρους του. Έτσι, γράφτηκε αυτό το βιβλίο με δύο σκοπούς:
1. Να συγκεντρώσει ό,τι έχει διασωθεί στο χρόνο σχετικά με την παρουσία των Εβραίων στην Ζάκυνθο.
2. Να επιμείνει στο συγκινητικό, όσο και ιστορικά μοναδικό θέμα της διάσωσης των Ζακυνθινών Εβραίων από τα κρεματόρια των Γερμανών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Ζακυνθινοί Εβραίοι έρχονται αντιμέτωποι με το Ολοκαύτωμα ενώ υπάρχει η προστατευτική για αυτούς κοινή γνώμη του νησιού που καταδικάζει πλέον τις εναντίον τους διακρίσεις. Πρόκειται για μια κοινωνία στην οποία ο απλός ζακυνθινός έβγαινε από το σπίτι του, το πρωί του Αγίου Διονυσίου ή τα Χριστούγεννα, συναντούσε τον Εβραίο γείτονα και εκείνος του έλεγε «Χρόνια Πολλά!». Και παρεξηγείτο αν ο Χριστιανός δεν του απαντούσε «Επίσης!».
Πιστεύεται ότι τη στιγμή που τόσοι Ζακυνθινοί ήξεραν πού κρύβονται οι Εβραίοι είναι απίθανο να μην το είχαν μάθει και οι Γερμανοί. Δεν τόλμησαν όμως να τους συλλάβουν και να τους στείλουν στον όλεθρο με το καράβι που είχε έλθει να τους πάρει, επειδή έβλεπαν πως θα είχαν όλο το νησί απέναντι τους!
Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
O συγγραφέας και εκδότης Διονύσης Βίτσος, γεννήθηκε το 1956 στην Ζάκυνθο. Σπούδασε Οικονομικά και Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα και στη συνέχεια παραιτήθηκε για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τις εκδόσεις, αφού από το 1984 είχε ιδρύσει τον εκδοτικό οίκο «Περίπλους». Παράλληλα διετέλεσε Γενικός Διευθυντής αθηναϊκής εκδοτικής εταιρείας και Διευθυντής Επτανησιακής Εκδοτικής Σειράς σε αθηναϊκό εκδοτικό οίκο, Κριτικός Θεάτρου αθηναϊκής εφημερίδας, παραγωγός ραδιοφωνικών πολιτιστικών εκπομπών, διοργανωτής εικαστικών εκθέσεων και συνεδρίων, ενώ πολλά άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ζακυνθινές και αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά.
Συμμετείχε στις διοικήσεις πολλών πολιτιστικών και επιστημονικών σωματείων στην Αθήνα και στη Ζάκυνθο και σε Διεθνή επιστημονικά συνέδρια, ενώ δίδαξε την τέχνη των εκδόσεων σε σεμινάρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει εκδώσει μέχρι σήμερα 850 και πλέον τίτλους βιβλίων και 53 τεύχη του περιοδικού «Περίπλους». Έχει μεταφράσει 20 βιβλία και έχει γράψει τα:
• (1997) Κονεμένος Νικόλαος: Τα ματογυάλια, Ωκεανίδα
• (2002, 2016) Ζακυθινά φαγιά, ψωμιά και γλυκίσματα, Περίπλους
• (2008) Ιδού ο μαλάκας, Περίπλους
• (2014) Στην αυλή του Σουλεϊμάν, Περίπλους
ΙΝΦΟ
ΟΙ ΖΑΚΥΝΘΙΝΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ (15ος–20ος Αι.) & Η ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ
Εκδότης: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΙΤΣΟΣ
Γ’ Εκδοση, Σελίδες:256, Τιμή: €16,96
ISBN 978-960-438-202-6
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ: ΤΑΣΟΣ ΝΤΕΡΤΙΛΗΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΟΛΛΙΑΣ