Nostalghia – Νοσταλγία (Επανέκδοση)
Παραγωγή: Ιταλία/Σοβιετική Ένωση – 1983
Διάρκεια: 125 λεπτά
Είδος: Δράμα
Βαθμολογία: * * * *
Σκηνοθεσία: Andrei Tarkovsky
Πρωταγωνιστούν: Oleg Yankovsky, Erland Josephson, Domiziana Giordano, Patrizia Terreno, Laura De Marchi, Delia Boccardo, Milena Vukotic.
Υπόθεση: O Ρώσος καλλιτέχνης Andrei (Oleg Yankovsky) έρχεται στην Ιταλία με συνοδό μια νεαρή διερμηνέα την Eugenia (Domiziana Giordano) ψάχνοντας ιστορικά στοιχεία για τη ζωή και το έργο ενός Ρώσου συνθέτη του 18ου αιώνα, του Pavel Sosnovsky, που είχε καταφύγει εκεί. Ο Andrei νοσταλγεί την πατρίδα του και την οικογένειά του που έχει μείνει πίσω. Η σχέση του με τη νεαρή διερμηνέα είναι ταραγμένη και προβληματική. Εκεί που φαίνεται κάποιο ερωτικό ενδιαφέρον, εκεί χάνεται η οικειότητα και αποκλείεται η επαφή. Στα λουτρά της Αγίας Αικατερίνης, συναντούν τον Domenico (Erland Josephson) έναν περιθωριοποιημένο μεσήλικα, που η τοπική κοινωνία θεωρεί παράφρονα μετά την αποκάλυψη ότι κρατούσε έγκλειστη την οικογένειά του για πολλά χρόνια. Ο Andrei γοητεύεται από την προσωπικότητα του Domenico με τον οποίο ανακαλύπτει πως μοιράζονται κοινές υπαρξιακές ανησυχίες. Για χάρη του αναλαμβάνει να εκπληρώσει ένα «τάμα»…
«Ήθελα να κάνω μια ταινία για τη ρωσική νοσταλγία, γι’ αυτή την ψυχική κατάσταση που αποτελεί ιδιομορφία του έθνους μας και επηρεάζει κάθε Ρώσο που βρίσκεται μακριά από την πατρική του γη. Ολόκληρη η ιστορία της ρωσικής μετανάστευσης επιβεβαιώνει την άποψη των δυτικών ότι «οι Ρώσοι είναι κακοί μετανάστες»: είναι πασίγνωστη η τραγική ανικανότητά τους να αφομοιωθούν, οι αδέξιες προσπάθειές τους να υιοθετήσουν ένα νέο ύφος ζωής. Πού να φανταστώ όταν γύριζα τη Νοσταλγία ότι η αποπνικτική αίσθηση νοσταλγίας που κατακλύζει το χώρο αυτής της ταινίας θα γινόταν κλήρος μου για όλη την υπόλοιπη ζωή μου, ότι από τώρα ώσπου να τελειώσουν οι μέρες μου θα κουβαλώ μέσα μου αυτό το σαράκι.» Αυτά είπε, μεταξύ άλλων, για την ταινία ο Andrei Tarkovsky, δημιουργός αυτής της μελαγχολικής Νοσταλγίας αλλά και αριστουργημάτων της 7ης τέχνης όπως «Αντρέι Ρουμπλιόφ», «Καθρέφτης» και «Stalker».
Η πρώτη ταινία που γύρισε μακριά από την πατρίδα του ο μέγιστος των μυστικιστών της Σλάβικης Ορθοδοξίας, κατέληξε να είναι μια συγκαλυμμένη αυτοβιογραφία. Εκείνη την εποχή δεν ήταν καθόλου απλή υπόθεση ένας Σοβιετικός καλλιτέχνης να βγει από τα σύνορα της χώρας ούτε καν για να κάνει τουρισμό, πόσο μάλλον να δουλέψει στην καπιταλιστική Δύση. Ο Ταρκόφσκι όμως, απόλυτα άσχετος με τη Σοβιετική τέχνη και απελπισμένος από τους μηχανισμούς της που συνεχώς έφερναν εμπόδια στη δουλειά του αδυνατώντας να την κατανοήσουν, ζήτησε και πήρε επίσημη έγκριση να ταξιδέψει στη Δύση. Δυστυχώς, η οικογένεια του δεν επετράπη να τον ακολουθήσει. Και αυτό μεταλαμπαδεύτηκε στην ίντριγκα αυτής της μυστικιστικής, δυσνόητης για το μη πληροφορημένο σύγχρονο δυτικό κοινό, κινηματογραφικής τελετουργίας.
Η νοσταλγία για την χαμένη πατρίδα αλλά και το αγαπημένο παρελθόν που χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου αποτυπώνονται στα υγρά μουντά πλάνα της ταινίας, ενισχυμένα από τα νερά που κυλάνε σχεδόν κάθε στιγμή, σαν τον χρόνο που δεν γυρίζει πίσω. Ο Andrei νοιώθει ξένος στον ψυχρό, τακτοποιημένο, λογικό κόσμο του Δυτικού πολιτισμού όπου ακόμα και τα μεταφυσικά θαύματα έχουν τη δική τους τακτοποιημένη λογική και έρχονται μετά από συγκεκριμένες τελετές και παρακλήσεις. Ο μόνος με τον οποίο νοιώθει κάποια πνευματική επαφή είναι ο «τρελός» του χωριού, ο καλλιτέχνης που καβάλα στο άγαλμα ενός Ρωμαίου αυτοκράτορα δίνει την τελευταία φλογισμένη performance της ζωής του, καλώντας τον Δυτικό άνθρωπο να γυρίσει πίσω στον δρόμο του ανθρωπισμού, στο σημείο μηδέν εκεί που ο πολιτισμός ξεστράτισε από τις ανθρωπιστικές αξίες. Μάταιη θυσία. Ο παράδεισος, για τους μυστικιστές της Ανατολής όπως ο Ταρκόφσκι, δεν ζητάει τίποτα. Μόνο ένα κεράκι αναμμένο, σαν ψυχή φλογισμένη, να διασχίζει τα βαλτωμένα ιαματικά νερά, αφιερωμένο στη μνήμη όσων αγωνίστηκαν για τη σωτηρία της ψυχής των ανθρώπων.
Με Βραβείο σκηνοθεσίας και άλλα δυο σημαντικά βραβεία στο Φεστιβάλ Κανών, αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου, αυτή η ποιητική, γεμάτη συμβολισμούς Νοσταλγία καλεί τις νεότερες γενιές σινεφίλ να την ανακαλύψουν…
Διανομή: New Star
Στις αίθουσες από 30.07.15
